бел. Пачнеш ляніцца ‒ будзеш з торбаю валачыцца. Ад ляноты чакай бядоты. Гультай ды злодзей ‒ два родныя браты. Гультайства горш за хваробу. Гультай ляжыць, а ліха бяжыць.
рус. Праздность ‒ мать всех пороков. Лень добра не делает, без соли обедает. Труд человека кормит, а лень портит. От безделья дурь наживается, в труде воля закаляется.
фр. En ne faisant rien on apprend à mal faire (Ничего не делая, учатся делать плохое/дурное). L’oisiveté est (la) mère de toutes les vices (Праздность ‒ мать всех пороков).
англ. Idleness is the parent of vice (Безделие ‒ родитель порока). Satan finds some mischief still for idle hands to do (Дьявол занимает ленивые руки бедой).
нем. Nach Faulheit folgt Krankheit (После лени следует болезнь). Faulheit ist der Schlüssel zur Armut (Лень ‒ ключ к бедности). Faulheit lohnt mit Armut (Лень оплачивает бедность). Müßiggang ist aller Laster Anfang (Тунеядство есть начало всех пороков). Müßiggang ist der Tugend Untergang (Ty неядство ‒ мать всего зла).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
◎ Пацяне́чнік ’гультай’ (ганц., Жыв. нар. сл.). Да па- і цянёк, цень (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лу́хта́н ’лодар, гультай’ (Ян.) і лухта́нішчэ ’таўстун’ (ТС). Узніклі ў выніку кантамінацыі лексем лухта ’манюка, балбатун’ і муцян (параўн. драг.муте́н < мутя́н ’тс’). Другой лексемай магла б быць і ⁺луца́н, параўн. укр.дуца́н ’таўстатвары мужчына’, якое з лут1 (гл.), і тураў.луця́ро ’гультай, лежань’ (ТС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мцяй ’непаваротлівы, гарбатаваты’ (Шпіл.). Не зусім ясна. Магчыма да ля́мця (гл.). Суфікс паводле гультай.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Не́ук ’гультай, невуч’ (Нас.). Паводле Кюнэ (Poln. 81), з польск.nieuk ’тс’, гл. невук.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Разбіндзюга́цца ’пачаць ленавацца, свавольнічаць’ (Нас.). Параўн. біндзюга́нне ’бязмэтнае блуканне’, біндзюгайнік ’той, хто бязмэтна блукае’ (Юрч.), біндзюга́йла ’той, хто швэндаецца, нічым не займаючыся’ (гл.), сюды ж бінды біць ’швэндацца без справы’, што звязваецца з літ.biñde ’гультай’, bìndza ’гультай, абібок’ (Лаўчутэ, Балтизмы, 59). Сюды ж, магчыма, розбіндова́ць ’адлупцаваць’ (ТС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лойтра ’гультай’ (Ян.). Да лотр (гл.); ‑й‑ выражае экспрэсіўнасць, магчыма, не без уплыву ло́йтры (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Не́раб ’гультай, лодар’ (Сцяшк.). З не і рабіць (гл.) пры дапамозе т. зв. нулявой суфіксацыі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
vagabond
[ˈvægəbɑ:nd]1.
n.
1) туля́га, бадзя́га, валацу́га -і m.& f.
2) гульта́й -я́m.; нікчэ́мнік -а m.
2.
adj.
1) вандро́ўны
2) бадзя́жны
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
◎ Лашта́й ’гультай’ (жлоб., Нар. словатв.). Укр. харк., дненрапятр. лаштабей ’тс’ (лаянка на дзяцей). Генетычна роднаснае да серб.-харв.lästan ’той, хто не хоча працаваць’, ла‑ стовати ’гультаяваць, жыць прывольна’. Да last ’гультай, лядашчы’. Паводле RHSJ (5, 908), ‑а‑ ў гэтым слове стаіць замест старога ‑ь‑. У такім выпадку цяжка растлумачыць вакалізм усх.-слав. лексем. Прыняўшы ж версію пра запазычанне ва ўкраінскую мову (а адтуль — у бел. гаворкі) з серб.-харв.last (?), можна меркаваць аб самастойным словаўтварэнні пры дапамозе суф. ‑ай (як гультай, рус.слюнтяй, завсегдатай).