сартыме́нт, ‑у, М ‑нце, м.
Спец.
1. Сукупнасць адзнак, уласцівасцей, паводле якіх вырабы адносяцца да таго ці іншага сорту. Сартымент пракату. Трубы нафтавага сартыменту.
2. У лясной прамысловасць лесаводстве і садаводстве — від, сорт, памеры лесаматэрыялаў, дрэвавых народ, культурных раслін пэўнага прызначэння, а таксама сукупнасці такіх відаў, сартоў, памераў. Сартыменты лесу.
[Ням. Sortiment.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
смяшы́ць, смяшу, смешыш, смешыць; незак., каго-што.
Выклікаць у каго‑н. смех; прымушаць смяяцца. [Альжбета:] Не смяшы ты людзей. Калі падпіў, дык ляж спаць! Купала. Звычайна ён [Абрыцкі] спаўняў тры ролі: Або смяшыў усіх да болі, Калі ў смяхотным захапленні Апісваў розныя здарэнні; Ці пераймаў таго-другога, Або маўчаў зацята-строга. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
укамплектава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; зак., што.
1. Сабраць, стварыць камплект чаго‑н. — Шрыфт у нас там ёсць? — папытаў я ў наборшчыкаў. — Не, няма, — адказаў Рыгор Квасіла. — Нават звычайнага, і таго мала. Нехта ўкамплектаваў не падумаўшы. Сабаленка.
2. Папоўніць да камплекту, закончыць камплектаванне. Укамплектаваць бібліятэку. Укамплектаваць полк да штатаў ваеннага часу.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шала́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
Разм. неадабр. Бадзяцца, швэндацца. Замест таго, каб шалацца па станцыі, што было нават і небяспечна, настаўнікі прыпыніліся ў лесе на высокім узгорку над балотам, — адпачыць ды хоць трохі абмеркаваць сваё становішча. Колас. [Драч:] Проста салдат вунь колькі шалаецца па Піцеру, то няўжо кожнага на такі пачастунак? Губарэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дына́стыя
(фр. dynastie, ад гр. dynasteia = улада)
1) манархі з аднаго і таго ж роду, якія паслядоўна змянялі адзін аднаго на троне (напр. д. Раманавых);
2) перан. прадстаўнікі некалькіх пакаленняў аднаго роду, якія прысвяцілі сябе пэўнай галіне дзейнасці (напр. д. будаўнікоў).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Лупа́ціць ’бегчы (вельмі хутка знікаць)’ (браг., Мат. Гом.). Укр. лопоті́ти ’тупаць, бежучы’. У выніку кантамінацыі лупі́ць і лапаце́ць (гл.). Параўн. чэш. lupotat — аб дажджы. Адносна таго ж значэння лупі́ць параўн. рус. валаг. лупи́ть ’хутка ісці, бегчы’, серб.-харв. лу̏пити ’кінуцца, пабегчы’, балг. лу́пя ’тс’, ’хутка пабегчы’ (БЕР, 3, 521), бел. лупяну́ць ’рушыць у дарогу’ (Яруш.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ву́шлы ’растаропны’ (Мат. Гом.); ’знаходлівы, хітры’ (Цых.). Хутчэй за ўсё запазычана з рус. ушлый ’пранырлівы’, дзеепрыметнік ад уйти ’пайсці’, раней таксама ’пазбегнуць’; параўн. утвораныя ад таго ж кораня по́шлы ’моцны, дужы’, няпо́шлы ’нямоглы’ (Панюціч, Лексіка, 81), нядо́шлы ’тс’ і пад. Сюды ж, відаць, і ву́жлы ’праворны, спрытны’ (Яўс.) праз народна-этымалагічнае збліжэнне з вуж.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
dlatego
таму;
padał deszcz, dlatego wziął parasol — ішоў дождж, і таму ён узяў парасон;
dlatego też — і таму;
dlatego że — таму што;
dlatego żeby — для таго, каб
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
уні́з прысл nach únten; hinúnter, hináb (у напрамку ад таго, хто гаворыць); herúnter, heráb (у напрамку да таго, хто гаворыць);
спуска́цца уні́з hinúntersteigen* vi (s), hinúntergehen* vi (s);
уні́з па схо́дах treppáb;
плы́сці уні́з па цячэ́нні flussáb(wärts) stromáb(wärts) schwímmen* (пра плыўца); mit dem Strom schwímmen* (пра бярвенні, плыўца і г. д.); flussáb(wärts) [stromáb(wärts)] fahren* (пра судна ці чалавека на судне);
уні́з па Дняпры́ den Dnepr ábwärts;
зве́рху уні́з von óben nach únten; von óben heráb
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
уско́кваць
1. áufspringen* vi (s), áuffahren* vi (s); in die Höhe fáhren*;
уско́кваць з ме́сца vom Platz áufspringen*;
уско́кваць ад спо́лаху vor Schreck áuffahren*;
уско́кваць з ло́жка vom Bett áufspringen*;
2. (куды-н) hinéinspringen* vi (s) (у напрамку ад таго, хто гаворыць); heréinspringen* vi (s) (у напрамку да таго, хто гаворыць):
уско́кваць у ваго́н in den Wágen áufspringen*;
уско́кваць на каня́ sich aufs Pferd schwíngen*;
3. разм (пра больку, гузак і г. д.) sich bílden, síchtbar wérden
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)