АТАМІ́СТЫКА,

атамізм, вучэнне пра дыскрэтную (перарыўную) будову матэрыі. Узнікла ў антычнай філасофіі. Адзін з яе стваральнікаў Дэмакрыт сцвярджаў, што першапачаткам усяго існага з’яўляюцца атамы (быццё) і пустата (небыццё). Атам — самая малая, непадзельная, непранікальная, неўспрымальная органамі пачуццяў частка рэчыва. Існуе бясконцая колькасць атамаў, якія адрозніваюцца сваёй формай, парадкам і размяшчэннем, чым і тлумачыцца разнастайнасць з’яў у свеце. Атамістыка Дэмакрыта была натурфіласофскай гіпотэзай. З развіццём прыродазнаўчых навук, фізікі і хіміі атамістыка становіцца вучэннем, калі ў канцы 19 ст. была выяўлена складаная структура атама, а вучэнне пра атам дапоўнена вучэннем пра малекулу. З развіццём у 20 ст. квантавай тэорыі ўяўленне пра атам, яго структуру і ўласцівасці яго элементаў істотна змянілася.

Т.І.Адула.

т. 2, с. 67

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

дасачы́ць

1. (упільнаваць за чым-н) beáufsichtigen vt; áufpassen vi (за кім-н auf A); pflégen vt (за кім-н A);

дасачы́ць за пара́дкам für Órdnung sórgen;

2. (выявіць чыё-н месцазнаходжанне) áusfindig máchen; áufspüren vt; auf die Spur kómmen* (каго-н D)

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

канду́ктар

(фр. conducteur, ад лац. conductor = праваднік)

1) работнік на чыгунцы (радзей у іншым транспарце), які суправаджае цягнік і наглядае за парадкам у ім;

2) прыстасаванне да свідравальных станкоў, якое забяспечвае ўзаемна правільнае размяшчэнне інструмента і вырабу;

3) горн. першы рад труб, якія апускаюцца ў свідравіну на пэўную глыбіню.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

калатня́, ‑і, ж.

Разм.

1. Сварка, звычайна з пабоямі (у хаце, у сям’і). — Мір і спакой гэтаму дому. А то ў другую хату зойдзеш, ідзе такая калатня, што хоць ты вушы затыкай. Гурскі.

2. перан. Бойка, вайна. Раз увосень, калі канчалася вайна, малады чырвонаармеец хадзіў.. і прыглядаўся да асобных будынкаў, што нейкім парадкам асталіся пасля гэтакай калатні. Чорны. Глядзела сонца ў засмучэнні На калатню варожых станаў. — Не вырваць злу ад зла кайданаў. Колас. // Мітусня, неразбярыха, перапалох. Учора ў гэтай самай цырульні была калатня: цэлы дзень дэфензіўшчыкі затрымлівалі і абшуквалі ўсіх. Сабаленка.

3. Дзеянне паводле дзеясл. калаціць (у 1 знач.); хістанне, дрыжанне.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

марш

(фр. marche)

1) пераход войск паходным парадкам з аднаго раёна ў другі, а таксама сам працэс гэтага пераходу;

2) спосаб мернай рытмічнай хадзьбы ў страі (напр. цырыманіяльны м.);

3) музычны твор выразнага рытму, прызначаны для суправаджэння ўрачыстых шэсцяў, паходаў, дэманстрацый (напр. ваенны м.);

4) частка лесвіцы паміж дзвюма пляцоўкамі.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

march

[mɑ:rtʃ]

1.

v.i.

1) маршырава́ць

2) ісьці́ пава́жнай хадо́ю

3) ісьці́ напе́рад

2.

v.t.

1) (off) адво́дзіць каго́

2) міна́ць, прахо́дзіць ма́ршам

3.

n.

1) марш -у m. (перахо́д во́йска пахо́дным пара́дкам)

2) марш -у m. (музы́чны твор)

3) разьвіцьцё n., хада́ f. (падзе́яў)

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

БУ́ТЛЕРАЎ Аляксандр Міхайлавіч

(15.9.1828, г. Чыстапаль, Татарстан — 17.8.1886),

рускі хімік, заснавальнік рус. школы хімікаў. Акад. Пецярбургскай АН (1874). Скончыў Казанскі ун-т (1849), у якім і працаваў, праф. (1857), у 1860 і 1863 рэктар. З 1868 праф. Пецярбургскага ун-та. Навук. працы па арган. сінтэзе і тэорыі хім. будовы. Адкрыў новы спосаб сінтэзу ёдзістага метылену (1858), атрымаў уратрапін і палімер фармальдэгіду (1861), які выкарыстаў для сінтэзу цукрыстага рэчыва «метыленітану». Стварыў тэорыю хім. будовы, паводле якой уласцівасці рэчываў абумоўлены парадкам сувязей атамаў у малекулах і іх узаемным уплывам (1861). Растлумачыў з’яву ізамерыі (1864). У 1864 выдаў кнігу «Уводзіны да поўнага вывучэння арганічнай хіміі», дзе тэорыя хім. будовы ўпершыню пашырана на ўсе класы арган. злучэнняў.

Тв.:

Соч. Т. 1—3. М., 1953—58.

Літ.:

Быков Г.В. А.М.Бутлеров: Очерк жизни и деятельности. М., 1961.

т. 3, с. 360

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

піке́т ​1, ‑а, М ‑кеце, м.

Невялікі ваенны вартаўнічы атрад; застава. На палове квартала .. [Васіль Пятровіч] убачыў пікет мінёраў. Карпаў. // У капіталістычных краінах — група бастуючых рабочых, выдзеленая для нагляду за парадкам у часе забастоўкі, а таксама група дэманстрантаў, якая ахоўвае дэманстрацыю ад нападу. [Навічкі] не ўдзельнічалі нават у пікетах, якія рабочыя выставілі ля фабрычных варот. Лынькоў.

[Фр. piquet.]

піке́т ​2, ‑а, М ‑кеце, м.

Спец.

1. Пункт мясцовасці, які знаходзіцца на адпаведнай адлегласці ад другога пункта і адзначаны пры нівеліраванні колікам, забітым роўна з паверхняй зямлі. // Калон з нумарам, забіты ў зямлю пры нівеліраванні.

2. Адзінка вымярэння даўжыні чыгуначных ліній, роўная ў СССР 100 м.

[Фр. piquet.]

піке́т ​3, ‑а, М ‑кеце, м.

Старадаўняя гульня ў карты.

[Фр. piquet.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

судо́вы юрыд geríchtlich, Geríchts-;

судо́выя выда́ткі Geríchtskosten pl;

судо́вым пара́дкам auf dem Réchtsweg(e), auf geríchtlichem Wége, geríchtlich;

судо́вая медыцы́на Geríchtsmedizin f -;

судо́вы сле́дчы Úntersuchungsrichter m -s, -;

судо́вы выкана́ўца Geríchtsvollzieher m;

судо́вая працэду́ра Geríchtsverfahren n -s, -;

судо́вы разбо́р Geríchtsverhandlung f -, -en;

судо́вае сле́дства Bewéisaufnahme f;

судо́вая памы́лка Justízirrtum m -s, -tümer

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

nature [ˈneɪtʃə] n.

1. прыро́да;

(Mother) Nature ма́ці-прыро́да;

the laws of nature зако́ны прыро́ды

2. нату́ра, хара́ктар;

human nature чалаве́чая/людска́я прыро́да, чалаве́чыя сла́басці;

by nature па прыро́дзе, па хара́ктары, па нату́ры;

He is kind by nature. Па характары ён добры чалавек.

3. тып, род, сорт;

Things of that nature do not interest me. Падобныя рэчы мяне не цікавяць.

♦

against nature ненатура́льны, ненарма́льны; амара́льны;

let nature take its course не ўме́швацца ў ход падзе́й; дазваля́ць падзе́ям ісці́ сваі́м пара́дкам

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)