1) су́праць, супро́ць, про́ціў гэ́тага [таго́, яго́, яе, іх]
ich hábe nichts ~, ich bin nicht ~ — я не ма́ю нічо́га су́праць, я не пярэ́чу
2) у параўна́нні з гэ́тым [тым, ім, ёю, і́мі]
déine Schwíerigkeiten sind nichts ~ — твае́ ця́жкасці нішто́ ў параўна́нні з гэ́тым
2.
cj зато́е, жа, узаме́н, наадваро́т
er ist groß, sie ~ klein — ён высо́кі, а яна (ж) наадваро́т мала́я
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Асаблі́вы. Рус. устар. особливый, укр.особливий, ст.-бел.особливый (Булахаў, Працы IM, 7, 151); Бярында прыводзіў особли́вый як тлумачэнне для особный. Польск. (з 1428) osobliwy, чэш., славац. устар. osoblivý, в.-луж.wosobliwy. Утворана з суф. ‑лів‑ ад праслав. (зафіксаванага ў стараславянскай) *osobь ’асобна’ (гл. асоба); гэты суфікс найбольш пашыраны ва ўсходнеславянскіх мовах, хаця сустракаецца і ва ўсіх славянскіх мовах; няма пераканаўчых падстаў сцвярджаць запазычанасць беларускай формы з польскай ці рускай або наадварот.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ірадыя́цыя
(ад лац. irradiare = ззяць)
1) павелічэнне ў выніку аптычнага падману памераў светлых прадметаў на чорным фоне і, наадварот, памяншэнне памераў цёмных фігур на светлым фоне;
2) распаўсюджанне працэсу ўзбуджэння або тармажэння ў цэнтральнай нервовай сістэме;
3) мед. распаўсюджанне болю за межы пашкоджанага месца.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
rather
[ˈræðər]
adv.
1) лепш; баржджэ́й, хутчэ́й
I would rather go today than tomorrow — Я лепш пайшо́ў бы сёньня, чым за́ўтра
He is stupid rather than honest — Ён хутчэ́й дурны́, чы́мся сумле́нны
2) больш адпаве́дна, лепш ка́жучы
late last night or rather early this morning — по́зна ўчо́ра ўначы́, ці, лепш ка́жучы, сёньня з са́май ра́ніцы
3) ве́льмі, даво́лі
rather good — до́сыць до́бры
4) наадваро́т
The sick man is no better today, rather, he is worse — Хво́раму сёньня ня лепш, а наадваро́т, горш
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
угаво́р, ‑у, м.
1.Дзеяннепаводлезнач.дзеясл. угаворваць — угаварыць. — Адпачыў бы, сынку! Мы і без цябе ўправімся... — Але Кастусь не зважаў на матчыны ўгаворы: з ахвотаю завіхаўся на дрывотні.С. Александровіч.Мае ўгаворы ані не памагалі, а, наадварот, яшчэ болей разжальвалі.Сачанка.
2. Узаемная дамоўленасць аб чым‑н., умова. Па маўкліваму ўгавору і маці і сын да .. [скрыпкі] амаль не дакраналіся.Даніленка.[Віктар:] — Мы сюды ехалі спецыяльнасць пабыць, а нас на катлаван паставілі. Такога ўгавору не было.Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Про́расля, про́расць, про́разь ’амярцвелы ўчастак кары і драўніны’, ’праслойка мяса ў сале або наадварот’, ’валакністыя ўтварэнні ў мякаці плода’ (ТСБМ, Янк. 3.; смарг., ашм., чэрв., асіп., Сл. ПЗБ, Сцяшк.), про́расль ’прамежак у расчлененым капыце парнакапытных’ (Лекс. ландш., 56), про́раст ’прарошчанае збожжа’ (Ян.). Да прарасці; дэрываты з рознымі суфіксамі. Аналагічныя ўтварэнні ў іншых славянскіх мовах: рус.про́рость ’праслойка мяса ў сале і да т. п.’, укр.про́ріст, про́рісь ’усходы’, польск.przerost ’нарост’, серб.-харв.про̏рāст ’ракавая пухліна; нарост’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
тало́н, ‑а, м.
1. Кантрольны лісток, які дае права атрымаць што‑н. Талон на харчаванне. Талоны на бензін. □ Дровы па талонах камунгаса разбіраліся жыхарамі Калінаўкі.М. Ткачоў.
2. Частка якога‑н. дакумента, якая аддзяляецца ад яго або, наадварот, застаецца пасля аддзялення. // Асноўная частка каштоўнай паперы (акцыі, акрэдытыва і пад.).
•••
Адмацавальны талон — дакумент, які пацвярджае, што хто‑н. зняты з партыйнага (камсамольскага) уліку ў партыйнай (камсамольскай) арганізацыі.
Прымацавальны талон — дакумент, які дае права стаць на ўлік у другой арганізацыі (партыйнай, камсамольскай).
[Фр. talon.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
БАРТО́ Агнія Львоўна
(17.2.1906, Масква — 1.4.1981),
руская пісьменніца. Пісала пераважна для дзяцей. Зб. вершаў «Браткі» (1928), «Хлопчык наадварот» (1934), «Лялькі» (1936), «Снягір» (1939), «Вершы дзецям» (1949; Дзярж. прэмія СССР 1950), «Я расту» (1968), «За кветкамі ў зімовы лес» (1970; Ленінская прэмія 1972) і інш. Яе вершы адметныя мяккім гумарам, яснасцю мовы. Аўтар сцэнарыяў кінафільмаў «Падкідыш» (1939), «Алёша Пціцын выпрацоўвае характар» (1958), празаічных твораў «Знайсці чалавека» (1969, пра пошукі сем’яў дзяцей, што згубіліся ў Вял. Айч. вайну), «Запіскі дзіцячага паэта» (1976). На бел. мову вершы Барто перакладалі Э.Агняцвет, В.Вітка, А.Вольскі, К.Шавель і інш.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АДВАРО́ТНАЯ ФУ́НКЦЫЯ да функцыі y=, функцыя x=φ(y), што атрымліваецца з зададзенай функцыі , калі з ўраўнення =y выразіць x праз y. Напр., x=lny — адваротная функцыя для y=ex, x=+√y — для y=x2(x≥0). Функцыі y= і x=φ(y) наз. ўзаемна адваротнымі. Вобласць вызначэння адной з дзвюх такіх функцый з’яўляецца вобласцю значэнняў другой і наадварот. Графікі ўзаемна адваротнай функцыі сіметрычныя адносна бісектрысы першага і трэцяга каардынатных вуглоў.
Графікі ўзаемна адваротных функцый y=𝑓(x) і y=F(x)
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ЛАПА́ТАЧНАЯ МАШЫ́НА, лопасцевая машына,
механічная канструкцыя для пераўтварэння энергіі патоку вадкасці або газу ў энергію вярчальнага вала (гідраўлічная турбіна, газавая турбіна) ці наадварот (цэнтрабежная або восевая лопасцевая помпа, вентылятар).
Асн. рабочы орган Л.м. — рабочае кола, якое складаецца з лапатак, замацаваных на ўтулцы. Л.м. бываюць: адна- і шматступенныя; актыўныя і рэактыўныя (напр., актыўная турбіна, рэактыўная турбіна); восевыя, радыяльна-восевыя (дыяганальныя) і радыяльныя. Прынцып Л.м. вядомы са старажытнасці (паравая турбіна Герона Александрыйскага, рымскія гідраўл. турбіны), здаўна выкарыстоўваліся вадзяныя колы, ветрарухавікі. У канцы 19 ст. створаны восевы кампрэсар. Тэорыю Л.м. распрацоўвалі Л.Эйлер, М.Я.Жукоўскі i С.А.Чаплыгін.
