Абало́на, абалоніна, бальна, бальніна ’знешнія вільготныя слаі дрэва, якія знаходзяцца пад карой’ (Шат., Сцяшк.) абалонка, абалонь ’верхнія слаі драўніны з жывымі яшчэ клеткамі’ (Бяльк., Касп., Яруш.), абалонь ’тс’ (Маш., Янк. I, КЭС), оболона ’тс’ (КСТ), абалонь ’гадавыя кольцы на пні дрэва’, абалоністы ’зроблены з верхніх слаёў дрэва’ (Шат.). Рус.болонь, заболонь (= бел.абалонь), чэш.blána, oblana ’тс’. Іншыя славяне, відаць, гэтага слова не ведаюць. Ці не балтызм? Параўн. літ.bálnis ’ачэсанае ад кары дрэва’ (∼ bálnis ’белы, белая масць’). Семантычная паралель: польск.biel ’абалонь’. Укр.болона, польск.błona, чэш.blána і г. д. у значэнні ’тонкая плеўка’, мабыць, сюды не адносяцца; гл. абалонка. Параўн. балонь.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Капані́ ’сані, палазы якіх не гнутыя, а зроблены з дрэва, выкапанага з коранем’ (Нас.; КЭС, лаг.; круп., Жыв. сл.; Др.-Падб.; светлаг., Мат. Гом.; віл.Сл. паўн.-зах.; бялын., Янк. Мат.); кыпанікі ’тс’ (Яўс.), капа́нікі ’палазы’ (гом., Мат. Гом.), кыпа́нь, кыпане́ц ’дрэва з загнутым коранем’ (Нік. Очерки), капа́ны і ко́паны ’вычасаны з дрэва, выкапанага з коранем’ (ТСБМ). Рус.смал., калуж.ко́пани ’палазы з такога кораня’. Узыходзіць да прасл.kopanь, якое з дзеепрыметніка прошл. часу kopanъ < kopati > капа́ць (гл.). Параўн. рус.цвяр., пск., пецярб.ко́панцы ’сані’, а таксама рус.наўг., кастрам., ярасл., цвяр., урал.копань ’дрэва, выкапанае з коранем для выкарыстання яго ў будаўніцтве гаспадарчых памяшканняў, суднаў, саней’, укр.копани́ця ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бяро́за, ‑ы, ж.
1. Лісцевае дрэва сямейства бярозавых з белай карой. Расчасаўшы пругкім ветрам косы, Спаласнуўшы ногі у расе, Залатагаловыя бярозы Паўстаюць ва ўсёй сваёй красе.Аўрамчык.Пад сонцам грэліся бярозы У белым тонкім палатне.Бядуля./узнач.зб.Сярод іншых дрэў тут пераважала бяроза.Шашкоў.
2.толькіадз. Драўніна гэтага дрэва; матэрыял. Ці ж можна словамі перадаць, як Даніла падбіраў клён, бярозу, дуб, асіну на цабэркі, вёдры, начоўкі і лыжкі?Бядуля.
•••
Карэльская бяроза — від бярозы з прыгожай узорыстай драўнінай на зрэзе.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
маза́іка, ‑і, ДМ ‑заіцы, ж.
1. Узор або малюнак з рознакаляровых кавалачкаў шкла, дрэва, мармуру і пад., шчыльна падагнаных адзін да аднаго. Высокія брамы [палаца] багата ўпрыгожаны мазаікай.В. Вольскі.//зб. Кавалачкі мармуру, дрэва, шкла і пад., якімі выкладваюць такія ўзоры. //перан. Пра сумесь разнародных элементаў. Уважлівыя адносіны да кожнага факта дазволілі даследчыку стварыць надзвычай багатую мазаіку культурнага і літаратурнага жыцця.«Полымя».
2. Майстэрства рабіць такія рысункі, узоры. Майстар мазаікі.
3. Вірусная хвароба раслін, якая характарызуецца з’яўленнем стракатых плям на лістах, пладах.
[Фр. mosáïque.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сук, ‑а, м.
1. Буйны бакавы парастак, які ідзе ад ствала дрэва. То шышка зваліцца з хваіны, То сук збуцвелы ападзе.Астрэйка.Стаяла .. [груша] голая, счарнелая, з вузлаватымі сукамі.Лынькоў.Хочаш — зверху страляй, забраўшыся на ёмкі сук; хочаш — прама з-за дрэва.Курто.
2. Астатак ад зрэзанага бакавога парастка ствала ў дошцы, бервяне. [Арлоўскі:] — Дошкі ў мяне ёсць, толькі вельмі сукаватыя, ёсць без сукоў, ды ў гразі — гэблі патупіце.Чорны.Стаў Максімка да станка, Гэблік сціснула рука. Шмаргануў — на дошцы сук...Дзеружынскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
carve
[kɑ:rv]
v.t.
1) рэ́заць (мя́са)
2)
а) выраза́ць (з дрэ́ва, ко́сьці)
б) высяка́ць; цяса́ць (ста́тую)
в) разьбя́рыць, гравірава́ць
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Скончыць сячы, рассякаць што‑н.; давесці ссяканне чаго‑н. да якой‑н. мяжы. Дасячы дровы. Дасячы дрэва да сярэдзіны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
верхаві́на, ‑ы, ж.
1. Верхняя частка чаго‑н. Верхавіна дрэва. □ Сонца ўзышло, але прамені яго асвятлялі пакуль што толькі верхавіны ліп.Брыль.
2.перан.Разм. Найбольш уплывовая, кіруючая частка грамадства, саслоўя, арганізацыі; вярхі. Пануючая верхавіна.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
е́лка, ‑і, ДМ елцы; Рмн. елак; ж.
Вечназялёнае дрэва сямейства хваёвых з конусападобнай кронай і доўгімі лускаватымі шышкамі. За дубамі ўзвышаюцца, гамонячы сваімі калматымі вершалінамі з сінім небам, вечназялёныя елкі і сосны.Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сумётны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да сумётаў; намецены ветрам (пра снег). Сымон так і не абіраў сёлета рабіну. У садку зіма гурбы снегу намяла, і дрэва ажно гарэла на фоне тае сумётнай белі.«Звязда».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)