умо́ва ж.
1. в разн. знач. усло́вие ср.; угово́р м.;
вы́канаць ~ву — вы́полнить усло́вие (угово́р);
у дагаво́р уклю́чана ўмо́ва аб тэ́рмінах пла́ты — в догово́р вклю́чено усло́вие о сро́ках платежа́;
вы́ставіць пэ́ўныя ўмо́вы — вы́ставить
определённые усло́вия;
гэ́та магчы́ма пры адно́й ~ве — э́то возмо́жно при одно́м усло́вии;
2. только мн. или преимущественно мн., в др. знач. усло́вия;
~вы карыста́ння — усло́вия по́льзования;
жыць у до́брых ~вах — жить в хоро́ших усло́виях;
гістары́чныя ўмо́вы — истори́ческие усло́вия
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
избы́ток м.
1. (излишек) лі́шак, -шку м.; разг. лі́шніца, -цы ж.; (излишество) празме́рнасць, -ці ж.;
избы́ток хле́ба лі́шак хле́ба;
с избы́тком з лі́шкам;
2. (обилие) бага́цце, -цця ср.; (достаток) даста́так, -тку м.; (полнота чего-л.) паўната́, -ты́ ж.;
быть в избы́тке бага́та;
хлеб у нас в избы́тке хле́ба ў нас бага́та;
жить в избы́тке жыць у даста́тку;
◊
от избы́тка чувств ад паўнаты́ (празме́рнасці) пачу́ццяў;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
нужда́ться несов.
1. (быть в бедности) жыць (быць) у няста́чы (бе́днасці, гале́чы); см. нужда́ 2; цярпе́ць няста́чы; (бедствовать) гарава́ць;
он си́льно нужда́ется ён жыве́ ве́льмі бе́дна (у вялі́кай няста́чы);
2. (в ком, чём) мець (адчува́ць) патрэ́бу (у кім, чым), патрабава́ць (каго, чаго); быць жа́дным (каму, чаму);
он нужда́ется в по́мощи ён ма́е (адчува́е) патрэ́бу ў дапамо́зе;
он нужда́ется в куске́ хле́ба ён жадзён куску́ хле́ба;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
пти́ца ж.
1. пту́шка, -кі ж., птах, род. пта́ха м.; собир. пту́шка, -кі ж.; пта́ства, -ва ср.;
хи́щные пти́цы драпе́жныя пту́шкі;
дома́шние пти́цы сво́йскія пту́шкі;
водяна́я пти́ца вадзяна́я пту́шка;
2. разг., ирон. пту́шка, -кі ж.;
что он за пти́ца? што ён за пту́шка?;
◊
стре́ляная пти́ца стрэ́ляная пту́шка;
во́льная пти́ца во́льная пту́шка;
пти́ца высо́кого полёта пту́шка высо́кага палёту;
жить как пти́ца небе́сная жыць як пту́шка нябе́сная.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
хоро́ший
1. до́бры;
хоро́шее настрое́ние до́бры настро́й;
хоро́шие ве́сти до́брыя ве́сткі;
хоро́ший знако́мый до́бры знаёмы;
2. (красивый) прыго́жы, харо́шы;
◊
жить по хоро́шему жыць у зго́дзе (до́бра);
хоро́шее де́ло! ирон. до́брая спра́ва!;
хоро́ш, не́чего сказа́ть! ну і ну, няма́ чаго́ каза́ць!;
хоро́шему всю́ду хорошо́ до́браму чалаве́чку до́бра і ў запе́чку, а благаце́ бла́га і на куце́; до́брая душа́ нап’е́цца і з каўша́;
хоро́ш гусь! до́брая ца́ца!
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
центр в разн. знач. цэнтр, род. цэ́нтра м.;
центр окру́жности (ша́ра) мат. цэнтр акру́жнасці (ша́ра);
центр э́ллипса мат. цэнтр э́ліпса;
центр тя́жести физ., перен. цэнтр ця́жару;
центр величины́ мор. цэнтр велічыні́;
в це́нтре страны́ у цэ́нтры краі́ны;
жить в це́нтре го́рода жыць у цэ́нтры го́рада;
в це́нтре внима́ния у цэ́нтры ўва́гі;
нау́чный центр навуко́вы цэнтр;
культу́рный центр культу́рны цэнтр;
промы́шленные це́нтры страны́ прамысло́выя цэ́нтры краі́ны.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
nad (nade)
1. над;
latać nad nade domami — лятаць (лётаць) над дамамі;
myśleć nad nade czym — думаць над чым;
2. каля; на; да;
mieszkać nad nade jeziorem — жыць каля возера;
pojechać nad nade morze — паехаць на (да) мора;
3. вышэй; больш;
wznieść się nad nade chmury — узляцець вышэй хмар;
kochać nad nade życie — кахаць (любіць) больш за жыццё;
mądry nad nade wiek — разумны не па гадах;
nad nade ranem — пад ранак;
panować nad nade sobą — валодаць сабой;
zmiłuj się ~e mną! — злітуйся з мяне!;
żyć nad nade stan — жыць не па сродках;
nad nade wyraz — невымоўна; надзвычай; вельмі
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
nad (nade)
1. над;
latać nad nade domami — лятаць (лётаць) над дамамі;
myśleć nad nade czym — думаць над чым;
2. каля; на; да;
mieszkać nad nade jeziorem — жыць каля возера;
pojechać nad nade morze — паехаць на (да) мора;
3. вышэй; больш;
wznieść się nad nade chmury — узляцець вышэй хмар;
kochać nad nade życie — кахаць (любіць) больш за жыццё;
mądry nad nade wiek — разумны не па гадах;
nad nade ranem — пад ранак;
panować nad nade sobą — валодаць сабой;
zmiłuj się ~e mną! — злітуйся з мяне!;
żyć nad nade stan — жыць не па сродках;
nad nade wyraz — невымоўна; надзвычай; вельмі
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
вандрава́ць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; незак.
1. Падарожнічаць, рабіць падарожжа. Трэба часцей вандраваць па роднай краіне, трэба больш яе вывучаць! В. Вольскі. // Разм. Доўга хадзіць, ездзіць дзе‑н.; блукаць. Кожны дзень пасля школы.. [вучні] вандравалі па мястэчку. Чарнышэвіч. Усюды ў прысадах зелянелі ўжо вербы, за вёскаю на паплавах, у лужынах вады, вандравалі даўганогія буслы. Лупсякоў. // Разм. Пераходзіць ад аднаго да другога, з аднаго месца ў другое на працягу доўгага часу (аб прадметах, з’явах і пад.). З вуснаў у вусны вандравала навіна [аб прыездзе гасцей]. Бядуля.
2. Жыць, часта мяняючы месца жыхарства, пастаянна перамяшчацца; бадзяцца. Калектыў увесь час «жыў на калёсах», вандраваў па вёсках і мястэчках. «ЛіМ». Каб зарабіць, я летам з бацькам Па розных вёсках вандраваў. Журба.
3. Весці неаселы спосаб жыцця, пераязджаць з месца на месца; начаваць. Першабытныя людзі не мелі сталага жыхарства і ўвесь час вандравалі з месца на месца групамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
душы́цца 1, душуся, душышся, душыцца; незак.
1. чым і ад чаго. Задыхацца (ад кашлю, смеху, слёз і пад.). Душыўся .. [Міхалкаў бацька] кашлем доўга, аж заходзіўся. Чорны. На беразе стаялі Алік і Валерык і аж душыліся ад смеху. Шашкоў. // Прагна, паспешліва есці. Немец аж душыўся гэтай сытай ядой, недалікатна напіхаючы повен рот. Чорны. // перан. Разм. Карміцца аднастайнай ежай (звычайна нізкаякаснай). Душыцца поснай бульбай. // перан. Цяжка і многа працаваць. На пятнаццаць гадзін з дня ў дзень душылася [маці] на фабрыцы за кавалак хлеба. Якімовіч. // перан. Разм. Жыць у цеснаце. — Багацейшая ды мацнейшыя сем’і ўжо ў хатах. Ну і мне надакучыла ў зямлянцы душыцца з сям’ёй. Чарнышэвіч.
2. Штурхацца ў цеснаце, у натоўпе. Людзі душыліся, піхаліся, імкнуліся стаць бліжэй да каменя. Пестрак.
3. Зал. да душыць 1 (у 1, 6 знач.).
душы́цца 2, душуся, душышся, душыцца; незак.
Апырсквацца або націрацца духамі, адэкалонам. Душыцца адэкалонам. Часта пачаў душыцца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)