Селязёнка ‘каса, кроватворны орган жывёл і чалавека’ (ТСБМ, Ласт., Некр. і Байк., Пятк. 1), дыял. сало́зіца, сало́заўка ‘тс’: салозаўка грае (пра гук у жываце каня) (Ласт.). Укр. селезі́нка, рус. селезёнка, серб.-ц.-слав. слѣзена, польск. śledziona, в.-луж., н.-луж. słozyna, чэш., славац. slezina, серб.-харв. слезѝна, славен. slezȇn, slezȇna, балг. слез, сле́зен, макед. слезенка, слезина, ст.-слав. слѣзена ‘тс’. Праславянская форма ўзнаўляецца па-рознаму: *selezenь, *selzenь (Фасмер, 3, 594), *selzena (Брукнер, 531; Махэк₂, 554), *s(p)elzen‑ (Голуб-Копечны, 337). Ваян (ВЯ, 1960, 6, 66–67) прапаноўвае *sьlezena, паколькі *selzena ва ўсходнеславянскіх мовах дало б *солоз‑, што якраз і мае месца ў беларускіх дыялектных формах. Роднасныя ст.-ірл. sela ‘селязёнка’, авест. spərəzan‑, лац. lien, ст.-інд. plīhán‑, грэч. σπλήν, Р. скл. σπληνός ‘селязёнка’, літ. blužnìs, ст.-прус. blusne ‘тс’ (Траўтман, 256; Мее, 169 і наст.; Фасмер, там жа). Адзіная індаеўрапейская праформа не аднаўляецца з прычыны вялікага разыходжання паміж формамі ў розных мовах. Мяркуецца і.-е. *sp(h)elĝh‑ (en, ā), *splenĝh‑, *splēgh‑ (Покарны, 987); Борысь (615) праславянскую форму выводзіць з і.-е. *spelģh‑en‑ā. Прычына разыходжанняў — моўнае табу, або марфалагічнае спрашчэнне. Параўн. селязень. Падрабязны агляд праблематыкі гл. Бязлай, 3, 260; БЕР, 6, 615.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Троп ‘след, крок’ (Нас., Касп., Сцяшк., Др.-Падб., Сл. Брэс.): некруцікі вучуцца хадзіць троп у троп (Нас.), ‘след на роснай траве’ (лун., Шатал.), ‘сцежка, слядзіна’ (Некр. і Байк., Мат. Гом.), ‘жыццёвы шлях’ (Сцяшк.), ‘кірунак, шлях, дарога’ (Адм.), ‘метад, спосаб, шлях да дасягнення мэты’ (Ласт.), у выразах збіць (збіцца) з тропу ‘выклікаць замяшанне, заблытаць’ (ТСБМ), тропу добы́тысь ‘дабраць розуму, скеміць’ (Клім.), шукаць тропу ‘шукаць дарогі’ (Кал.), узяць троп ‘знайсці след’, узяць (ухопі́ць) тропу ‘зведаць, убачыць, заўважыць след’ (ТС). Укр. дыял. троп ‘конская рысь з падскокам’, трип ‘адбітак нагі звера на снезе’, тріп ‘сцежка ў гарах’, польск. trop ‘адбітак следу звера на зямлі ці снезе’, ‘след, каляіна’, ‘след ад ступні’, ‘дарога’, ‘ход каня’, каш. trop ‘след’. Пераважна паўночнаславянскае ўтварэнне. Сюды ж далучаюць а спецыфічнай семантыкай славен. tróp, tropíne ‘жамерыны з вінаграду’, серб. тро̏п ‘тс’, ‘вытапкі масла’, ‘выскваркі сала’, ‘асадак’, ‘адстой’ і выводзяць прасл. *tropъ, утворанае з чаргаваннем галосных кораня ад дзеяслова *trepati ‘ўдараць, біць, трэсці, бразгаць’ з першапачатковым значэннем ‘выбітае, выціснутае, вытрасенае’, гл. тропаць, трапаць. Параўн. таксама лат. trapa ‘натоўп, вялікая колькасць, мноства’, алб. trap ‘сцежка’, ст.-грэч. ἀτραπός ‘сцежка, сцяжынка’ (Борысь, 643; Скок, 3, 506; ЕСУМ, 5, 648; Вербіч, Студіі з ономастики та етимологіі. 2010, 290). Гл. таксама трапа, трэп.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ride​2 [raɪd] v. (rode, ridden)

1. е́хаць вярхо́м; скака́ць (на кані);

She learnt to ride when she was seven. Яна навучылася ездзіць вярхом, калі ёй было 7 гадоў.

2. е́хаць, е́здзіць (на веласіпедзе, аўтобусе, у машыне і да т.п.)

3. ру́хацца; плы́сці; слі́згаць

♦

be riding for a fall дзе́йнічаць неразва́жліва;

ride herd on smb./smth. AmE, infml кама́ндаваць кім-н./чым-н.; распараджа́цца чым-н. паво́дле свайго́ меркава́ння

ride down [ˌraɪdˈdaʊn] phr. v.

1. заганя́ць, вымо́тваць;

He rode down the horse. Ён загнаў каня.

2. даганя́ць, наганя́ць

ride off [ˌraɪdˈɒf] phr. v. ад’язджа́ць

ride out [ˌraɪdˈaʊt] phr. v.

1. рабі́ць прагу́лку (вярхом, на веласіпедзе і г.д.)

2. выхо́дзіць з ця́жкага стано́вішча;

The company managed to ride out the scandal successfully. Кампанія змагла паспяхова выйсці са скандалу.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

увести́ сов.

1. паве́сці; (вывести) вы́весці, мног. павыво́дзіць; (отвести) адве́сці, мног. паадво́дзіць; (завести) заве́сці, мног. пазаво́дзіць;

увёл дете́й в лес павёў дзяце́й у лес;

увести́ ло́шадь из коню́шни вы́весці каня́ са ста́йні;

она́ увела́ его́ домо́й яна́ завяла́ (адвяла́) яго́ дадо́му;

2. разг. (похитить) укра́сці; (свести) зве́сці, мног. пазво́дзіць; (отбить у кого-л.) зве́сці, мног. пазво́дзіць; адбі́ць, мног. паадбіва́ць;

увести́ коро́ву укра́сці (зве́сці) каро́ву;

он увёл жену́ у знако́мого инжене́ра ён звёў (адбі́ў) жо́нку ў знаёмага інжыне́ра.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

загна́ць сов.

1. в разн. знач. загна́ть; (гвоздь и т.п. — ещё) вогна́ть, вбить, вколоти́ть;

з. жывёлу ў хлеў — загна́ть скот в хлев;

яздо́й з. каня́ — ездо́й загна́ть ло́шадь;

з. бо́ты на ры́нку — загна́ть сапоги́ на база́ре;

2. (гоня, далеко увести) угна́ть;

пасту́х ~на́ў ста́так на са́мы далёкі луг — пасту́х угна́л ста́до на самы́й далёкий луг;

◊ з. у магі́лу — свести́ в моги́лу;

з. у казі́ны рог — загна́ть в у́гол; припере́ть к стене́;

і саба́камі не заго́ніш — и соба́ками не заго́нишь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

ту́паць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.

1. Разм. Стукаць, біць нагой (нагамі) аб зямлю, падлогу і пад. У вагон тым часам заходзілі людзі, гулка тупалі ў парозе, аббіваючы снег, вешалі на кручкі сеткі з абаранкамі, батонамі. Адамчык. Жанчыны тупаюць на месцы, угінаюць галовы, каб схавацца ад ветру. Асіпенка. — Не сядзі вельмі, а тупай, пакуль можна, — ціха параіў .. [бацька] мне, — каб ногі адразу не настылі. Кулакоўскі. // Ствараць тупат, стукат чым‑н. Гулка тупаюць падбітыя тоўстымі цвікамі падэшвы. Грахоўскі. // Учыняць тупат, стукат, выяўляючы пачуцці злосці, нязгоды, нездавальнення і пад. [Юзя:] — Тупае [Антось] на .. [Авяліну] ботамі, злуе і ўсё-такі гладзіць па галаве. Бажко. Настаўнік доўга тупаў, крычаў, гарачыўся. Якімовіч.

2. Разм. Хадзіць. — Садзіся, сынок, садзіся, — прасіла .. [маці] і ўсё тупала і тупала па хаце, ні па міг амаль не спыняючыся. Савіцкі. Баба Васіліса тупае ад загнетка, дзе яна налівала настой, да палка, да малога крыкуна. Паўлаў. Свякруха, крэкчучы і вохкаючы, марудна злазіць з печы, доўга ў прыцемках каля ложка шукае чаравікі, запальвае лямпу і, нарэшце, тупае ў сенцы. Мележ. З таго дня, як .. [Толік] пазнаў смак прастору і сонца — вочы хочуць смяяцца, а ножкі — тупаць і тупаць. Брыль.

3. Біць капытамі аб зямлю (пра каня і пад.). Тупае нагою конь буланы, — Стаяць не хоча. Чарот. Глуха тупае капытамі конь. .. Ляскочуць калёсы. Сачанка. На падворку яшчэ тупаюць коні. Гарэцкі.

4. Разм. Танцаваць, скакаць. Самы спрытны і фарсісты Выйшаў, тупае з прысвістам Ля красуні маладой. Ляпёшкін. У хаце яшчэ тупалі дружкі і сваты, на вуліцы гаманілі і спявалі. Мікуліч.

5. Даглядаць каго‑, што‑н., займацца кім‑, чым‑н. Ад непрывычкі .. [маці] моцна стамлялася: не так яно і проста — тупаць цалюткі дзень ля гарачых катлоў. Даніленка. Генадзь Кузьміч тупаў у невялікім калідорчыку каля пліты. Паўлаў. Гэты фурманшчык больш, як усе, тупаў каля свайго каня, як прыехалі ў карчму. Чорны. // Увіхацца каля каго‑н. з якой‑н. мэтай, дагаджаць. Ды, відаць, каля яе [Агаты] Тупаў я няўмела, Пайсці замуж за мяне Яна не схацела. А. Александровіч. Кастусь усё тупаў ля Ладымера Стальмаховіча: яму занадта хацелася, каб гэты стары чалавек пажыў яшчэ ў калгасе. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

buck

I [bʌk]

1.

n., pl. bucks or (coll) buck

1) саме́ц -ца́ m.; але́нь -я m.; казёл -ла́ m., бара́н -а́ m.

2) малады́ франт

3) informal мужчы́на -ы m.

2.

adj.

мужчы́нскі

a buck rabbit — саме́ц труса́

II [bʌk]

v.

а) informal упа́рта супраціўля́цца, упа́рціцца

б) (пра каня́) става́ць ду́ба, брыка́цца

•

- buck for

III [bʌk]

n.

1) ко́злы (для пілава́ньня), сталю́га f.

2) казёл -ла́ m. (для гімна́стыкі)

IV [bʌk]

n., Sl.

даля́р -а, бакс -а m.

•

- pass the buck

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

sweat

[swet]

1.

n.

1) пот -у m.

He was in a cold sweat from fear — Яго́ абліло́ хало́дным по́там ад стра́ху

2) ві́льгаць f. (на шы́бах, тру́бах)

2.

v.i. sweat or sweated, sweating

1) паце́ць, патне́ць, макрэ́ць, управа́ць

2) паце́ць, запацява́ць (пра шкло)

3) informal паце́ць, ця́жка працава́ць

4) хвалява́цца

to sweat over delay — нэрвава́цца з прычы́ны затры́мкі

3.

v.t.

1) упа́рваць, заганя́ць (каня́)

2) прымуша́ць ця́жка працава́ць

3) прыліто́ўваць, пая́ць (мядзя́ныя тру́бы)

•

- sweat it out

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

злупі́ць, злуплю, злупіш, злупіць; зак., што.

Разм.

1. Зняць, садраць верхні слой чаго‑н. Злупіць кару з дрэва. □ Цыганаваты Шот валачэ на сабе злубянелую шкуру, якую злупіў са здохлага каня. Шкраба.

2. Рэзкім рухам зняць што‑н. надзетае. Сцяпан злупіў боты і кінуўся ў стаў. Чарнышэвіч. Прыбраўся Кудлаты ў боты, у сярмягу; кашулю ўздзеў, што злупіў у Міколы. Танк.

3. перан. Узяць за што‑н. празмерна вялікую суму. Пан хваліць лес, хоча даражэй з купца злупіць, а купец усё падтаквае яму ды адводзіць далей. Якімовіч.

4. Жорстка, моцна набіць каго‑н. Старшына, замест нас бараніць, Выгадней знаходзіць — брата злупіць. «Полымя».

•••

Злупіць скуру (дзве, тры скуры) — жорстка пакараць за што‑н. Пабаяўся [Яська] ні з чым вяртацца ў двор: аканом скуру злупіць. С. Александровіч.

Злупіць шкуру, (дзве шкуры, сем шкур) — абабраць каго‑н., узяць лішняе пры разліку. [Максім:] Ды што вы, .. хочаце з мяне ўжо дзве [ш]куры злупіць: каб я і штраф заплаціў і яшчэ за штэмпель грошы аддаў. Козел.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

га ​1, нескл., м.

Скарочанае абазначэнне слова гектар (ужываецца звычайна пры лічэбніках). 50 га. Пасеяць 40 га пшаніцы. □ Раўняйся па лініі ўдарных брыгад! Хто спаборніцтвам там не ахоплены? Каб зацвілі сотні тысяч га Пад ільном ды пад каноплямі. Крапіва.

[З пачатковых літар слоў «гекта» і «ар».]

га ​2, часціца.

1. Тое, што і а ​3 (у 1 знач.). «Юзік! — паўтарыў ён мацней. — Юзік!» — «Га? Што?» Чорны. Рачкоўскі зусім неспадзявана для Карызны павесялеў: — А праўда, Сымоне, слаўна жылося там, га? Зарэцкі.

2. Абл. Тое, што і а ​3 (у 2 знач.). — Тата, га, тата, а заўтра хто павядзе каня? — запыталася яна. Гартны.

га ​3, выкл., часта з працяглым вымаўленнем (га-а-а!).

1. Выражае здзіўленне пры апазнанні каго‑н., радасць сустрэчы з кім‑н. — Га, Пятрусь, і ты тут? — сустрэў Петруся Карусь Акалот. Колас.

2. Гучны выкрык, якім хочуць напалохаць каго‑н. Схаваўшыся за куст, Грышка моўчкі наглядаў за сваім сябрам... Раптам вылецеў з-за куста і гукнуў на ўсю моц: — Га-а! Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)