Прада́ць ’аддаць за пэўную плату’, ’здрадзіць’ (ТСБМ), прода́ць ’тс’ (ТС). Рус. прода́ть, укр. прада́ти, ст.-рус. продати, польск. sprzedać, але старое przedajny ’прадажны’, чэш. prodati, славац. predat, серб.-харв. про́дати, славен. prodáti, балг. прода́м ’прадаць’. Відаць, ужо прасл. *prodati (Трубачоў, Проспект, 721). З *pro‑ (гл. пра-) і *dati ’даць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пі́рма: даць пірма ’даць выспятка’ (лаг., віл., Сл. ПЗБ). Відаць, балтызм. Параўн. літ. spyrimas ’брыканне’, spirti ’брыкнуць’, ’пхнуць, піхнуць, штурхнуць нагой’. Букявічуце (Bałto-słow. zw. jęz., 81, 68–69), выходзячы з тлумачэння фразы даць пірма як ’аддаць перавагу’, звязвае слова пірма з літ. pirma ’раней, спачатку’, ’спераду’, ’па-першае’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дані́на ж., ист., перен. дань;
д. ча́су — дань вре́мени;
◊ адда́ць ~ну — отда́ть дань;
плаці́ць ~ну — плати́ть дань
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пару́ка ж. пору́ка; руча́тельство ср.;
узя́ць (адда́ць) на ~кі — взять (отда́ть) на пору́ки;
◊ кругава́я п. — кругова́я пору́ка
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
преда́ть сов.
1. (отдать) адда́ць;
2. (изменить) здра́дзіць (каму, чаму); (выдать) вы́даць (каго, што); см. предава́ть;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
за́муж.
1. прысл. У выразах: пайсці (выйсці, зайсці) замуж за каго — стаць чыёй-н. жонкай; выдаць (аддаць) замуж за каго — садзейнічаць уступленню ў шлюб жанчыны; браць (узяць) замуж — жаніцца (ажаніцца) з кім-н.
2. у знач. наз. за́муж, -а, м. Замужжа, шлюб (разм.).
Няўдалы з. быў у яе.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
спагна́ць, -ганю́, -го́ніш, -го́ніць; -гані́; -на́ны; зак., што.
1. Прымусіць аддаць прызначанае.
С. доўг.
С. штраф.
2. на кім. Атрымаць задавальненне, выліўшы свой гнеў, дрэнны настрой на каго-н.
С. злосць на дамашніх.
|| наз. спагна́нне, -я, н. (да 1 знач.).
|| незак. спаганя́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е; наз. спаганя́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
доўг, до́ўгу і даўгу́, мн. даўгі́, даўго́ў, м.
1. Тое, што пазычана (пераважна грошы).
Вярнуць д.
2. Абавязак перад кім-н.
Яго д. — сачыць за чысцінёй.
◊
Не застацца ў даўгу ў каго — адплаціць тым самым.
Аддаць апошні доўг — развітацца з нябожчыкам; прысутнічаць пры яго пахаванні.
|| прым. даўгавы́, -а́я, -о́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ахмістры́ня, ‑і, ж.
Уст. Жанчына, якая вядзе хатнюю гаспадарку ў багатым доме; аканомка. У Гальваса была ахмістрыня, якая яму страшэнна надакучыла і якую трэба было аддаць замуж не марудзячы. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
з’ядзе́нне, ‑я, н.
У выразе: на з’ядзенне каму (аддаць, пакінуць, застацца і пад.) — а) каб хто‑н. з’еў. На з’ядзенне ваўкам; б) перан. пад поўную ўладу, на расправу каму‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)