шчэ́рыць, -ру, -рыш, -рыць; незак., што.
Скаліць, аскальваць.
Ш. зубы.
|| зак. ашчэ́рыць, -ру, -рыш, -рыць; -раны.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шчэ́рыць
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
шчэ́ру |
шчэ́рым |
| 2-я ас. |
шчэ́рыш |
шчэ́рыце |
| 3-я ас. |
шчэ́рыць |
шчэ́раць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
шчэ́рыў |
шчэ́рылі |
| ж. |
шчэ́рыла |
| н. |
шчэ́рыла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
шчэ́р |
шчэ́рце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
шчэ́рачы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
шчэ́рыць несов. ска́лить, оска́ливать, ще́рить, още́ривать
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
шчэ́рыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; незак., што.
1. Скаліць, аскальваць. Гаспадар спачувальна шчэрыць рот. Савіцкі. Аўчарка гыркала, шчэрыла зубы, рвалася да дрэва. Шыловіч. / у перан. ужыв. Стаю І на мяне падлога шчэрыць Крывыя, праржавелыя цвікі. Бураўкін.
•••
Шчэрыць зубы — тое, што і скаліць зубы (гл. скаліць).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
оска́ливать несов. выскаля́ць, ска́ліць, вышчэ́рваць, ашчэ́рваць, шчэ́рыць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́шчарка, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; м. і ж.
Разм. Той, хто часта шчэрыць зубы; выскаляка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Жгерну́ць ’куснуць, пекануць (пра ката)’ (КСТ). Параўн. укр. шкі́рити ’шчэрыць’. Відаць, экспрэсіўнае азванчэнне кораня *šker‑/*sker (> шчэрыць, гл.), магчыма, пад уздзеяннем жгаць (гл), да якога прыяднаўся суфікс аднакратнага дзеяння ‑ну‑.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Ске́рыць: скі́рыты зу́бы ‘абы-чаго смяяцца’, скі́рыцца ‘тс’ (кам., З нар. сл.). Варыянтнае ўтварэнне да шчэ́рыць зубы, гл. шчэрыць, параўн. таксама шке́рыць ‘усміхацца, шчэрыць зубы’ (гл.). Паводле Векслера (Гіст., 92), skʼ у пачатку слова з’явілася ў паўднёварускіх гаворках у выніку змены спалучэння scʼ, што паходзіць з першапачатковага sk (прасл. < *skoair‑) параўн. макед. церн се ‘касавурыцца, пазіраць скоса’, чэш. ceriti zuby ‘скаліць зубы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ска́лить несов. ска́ліць;
◊
ска́лить зу́бы а) ска́ліць (шчэ́рыць) зу́бы; б) (смеяться) ска́ліць зу́бы;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)