чу́чала
‘неахайны, брудны чалавек’
назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, ніякі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
чу́чала |
чу́чалы |
| Р. |
чу́чала |
чу́чал |
| Д. |
чу́чалу |
чу́чалам |
| В. |
чу́чала |
чу́чал |
| Т. |
чу́чалам |
чу́чаламі |
| М. |
чу́чале |
чу́чалах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
чу́чала
‘набітая чым-н. скура жывёлы, птушкі’
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, ніякі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
чу́чала |
чу́чалы |
| Р. |
чу́чала |
чу́чал |
| Д. |
чу́чалу |
чу́чалам |
| В. |
чу́чала |
чу́чалы |
| Т. |
чу́чалам |
чу́чаламі |
| М. |
чу́чале |
чу́чалах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
чу́чала, -а, мн. -ы, чу́чал, н.
1. Напханая чым-н. скура жывёлы ці птушкі, якая знешнім выглядам нагадвае жывую жывёлу ці птушку.
Ч. зубра.
Ч. вароны.
2. Фігура, падобная на чалавека, для адпуджвання птушак у садзе, агародзе; пудзіла.
Агароднае ч.
3. Пра неахайнага, бруднага, дрэнна апранутага чалавека (разм., пагард.).
Што ў цябе за выгляд? Не чалавек, а ч.!
4. Ужыв. як лаянкавае слова (разм.).
Ч. ты гарохавае.
|| прым. чу́чальны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
чу́чала ср., в разн. знач. чу́чело
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
чу́чала, ‑а, н.
1. Набітая чым‑н. скура жывёлы або птушкі, якая знешнім выглядам нагадвае жывую жывёлу ці птушку. Чучала мядзведзя. □ — А я зрабіў у падарунак школе чучала палярнай савы, — паведаміў Тынэлькут. — Яна зусім як жывая. Бяганская. Калі на палях заканчваюцца ўсе работы, можна добра папаляваць з чучаламі на цецерукоў. Ігнаценка. // Фігура чалавека, зробленая з гліны, воску, саломы або набітай чым‑н. адзежы чалавека. У тэатрах і кабарэ загулялі чучалы Вільгельма і Франца-Язэпа. Гартны.
2. Пра неахайнага, бруднага, непрыгожа апранутага чалавека. [Насця:] — Ну, паглядзі ты [Кузьма] на сябе: на каго ты падобен у гэтым рызмане? Дзе ж ёсць другое такое пудзіла на свеце? Не чалавек, а чучала! Колас.
3. Разм. Ужываецца як лаянкавае слова. — Чучала! — паслаў.. [стражніку] Рыгор удагон і ў момант выпусціў з памяці паліцэйскага. Гартны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пу́дзіла, -а, мн. -ы, -дзіл, н.
1. Чучала для адпужвання птушак у агародах, садах.
2. перан. Пра чалавека, які адпужвае сваім выглядам, а таксама пра чалавека, вычварна, безгустоўна апранутага (разм.).
3. Тое, чым (той, кім) палохаюць, прадмет боязі, страху.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ва́бік, ‑а, м.
Дудачка або свісток, якім у часе палявання падзываюць птушак або звяроў, падрабляючы іх голас. Я пускаю чучала качкі ў трыснёг і раз-пораз пакрэкваю ў вабік. Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
захо́ўвацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1. Незак. да захавацца.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Знаходзіцца, змяшчацца дзе‑н., у чым‑н. Да 1941 года чучала.. [зубра] захоўвалася ў заалагічным музеі ў Белавежы. В. Вольскі. Частка.. [ранніх твораў Бядулі] не друкавалася і захоўваецца ў рукапісным аддзеле цэнтральнай бібліятэкі Акадэміі навук Літоўскай ССР. Каваленка.
3. Зал. да захоўваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чу́чело
1. пу́дзіла, -ла ср., чу́чала, -ла ср.;
2. (пугало) пу́дзіла, -ла ср.;
3. перен., бран. пу́дзіла, -ла ср.;
◊
чу́чело горо́ховое хоць у кано́плі стаўля́й; патаро́ча салапа́тая;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Маньку́т 1 ’манюка’ (Янк. 1, Янк. БП), маньку́ха, маньку́ціха ’ілгуха’ (Янк. 3.). З польск. mańkut, mańka ’ляўша’, якое змяніла семантыку: ’леварукі’ > ’які робіць не па-сапраўднаму’ > ’які хлусіць, падманвае’. Параўн. і польск. zażyć kogo z mańki ’ашукаць, падмануць, пажартаваць’. Польск. mańka, mańkut узыходзяць да італ. manca ’левая рука’.
Маньку́т 2, маньку́та ’чучала, падобнае да цецерука, пры дапамозе якога палешукі лавілі цяцерак (Эр эм., Кіркор; браг., Нар. Гом.). У выніку семантычнага пераносу з манькут 1 (гл.), якое, аднак, асацыіравалася з бел. мані́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)