цё́рты

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. цё́рты цё́ртая цё́ртае цё́ртыя
Р. цё́ртага цё́ртай
цё́ртае		 цё́ртага цё́ртых
Д. цё́ртаму цё́ртай цё́ртаму цё́ртым
В. цё́рты (неадуш.)
цё́ртага (адуш.)		 цё́ртую цё́ртае цё́ртыя (неадуш.)
цё́ртых (адуш.)
Т. цё́ртым цё́ртай
цё́ртаю		 цё́ртым цё́ртымі
М. цё́ртым цё́ртай цё́ртым цё́ртых

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

цё́рты

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. цё́рты цё́ртая цё́ртае цё́ртыя
Р. цё́ртага цё́ртай
цё́ртае		 цё́ртага цё́ртых
Д. цё́ртаму цё́ртай цё́ртаму цё́ртым
В. цё́рты (неадуш.)
цё́ртага (адуш.)		 цё́ртую цё́ртае цё́ртыя (неадуш.)
цё́ртых (адуш.)
Т. цё́ртым цё́ртай
цё́ртаю		 цё́ртым цё́ртымі
М. цё́ртым цё́ртай цё́ртым цё́ртых

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

цё́рты

дзеепрыметнік, залежны стан, прошлы час, незакончанае трыванне

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. цё́рты цё́ртая цё́ртае цё́ртыя
Р. цё́ртага цё́ртай
цё́ртае		 цё́ртага цё́ртых
Д. цё́ртаму цё́ртай цё́ртаму цё́ртым
В. цё́рты (неадуш.)
цё́ртага (адуш.)		 цё́ртую цё́ртае цё́ртыя (неадуш.)
цё́ртых (адуш.)
Т. цё́ртым цё́ртай
цё́ртаю		 цё́ртым цё́ртымі
М. цё́ртым цё́ртай цё́ртым цё́ртых

Кароткая форма: цё́рта.

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

цёрты

1. тёртый;

2. мя́тый;

1, 2 см. це́рці;

3. перен., разг. (бывалый, опытный) тёртый;

◊ ц. кала́ч — тёртый кала́ч

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

цёрты, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад церці.

2. у знач. прым. Размяты, растоўчаны на парашок, у дробную аднародную масу. Цёртыя фарбы. Цёртая салома. □ А маці ўсё чакала, перасыпала цёртым самасадам сынавы кашулі і цёмна-сіні касцюм. Б. Стральцоў.

3. перан.; у знач. прым. Разм. Які многа бачыў у жыцці; бывалы, вопытны. Многія з выхаванцаў, што паступілі ў дзетдом у апошні час, былі хлопцы цёртыя. Нядзведскі. Як чалавек цёрты, развіты, садоўнік разбіраўся ў людзях, меў падыход да іх. Лось.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

тёртый

1. прич. цёрты; шарава́ны;

2. прич. цёрты; дра́ны; дзёрты; см. тере́ть​ 1, 2;

3. прил. цёрты;

тёртые кра́ски цёртыя фа́рбы;

◊

тёртый кала́ч цёрты кала́ч, быва́лы чалаве́к; прайдзісве́т.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

кала́ч, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.

Круглае печыва з пшанічнай мукі ў форме абаранка.

◊

Цёрты калач (разм.) — пра вельмі вопытнага чалавека.

|| прым. кала́чны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

◎ Ко́мшаны ’мяты, цёрты’. Гл. комшыць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Та́раны ’цёрты на тарцы’ (навагр., З нар. сл.). Гл. та́рыць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пераце́рці, ператру́, ператрэ́ш, ператрэ́; ператро́м, ператраце́, ператру́ць; -цёр, -це́рла; ператры́; -цёрты; зак., што.

1. Трэннем раздзяліць на часткі.

Кола перацерла вяроўку.

2. Тручы, ператварыць у іншы від, стан.

П. тытунь на парашок.

3. Выцерці ўсё, многае.

П. пасуду.

|| незак. пераціра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)