цялё́
назоўнік, агульны, адушаўлёны, неасабовы, ніякі род, рознаскланяльны
|
адз. |
мн. |
| Н. |
цялё́ |
цяля́ты |
| Р. |
цяля́ці |
цяля́т |
| Д. |
цяля́ці |
цяля́там |
| В. |
цялё́ |
цяля́т |
| Т. |
цялё́м |
цяля́тамі |
| М. |
цяля́ці |
цяля́тах |
Іншыя варыянты:
цяля́.
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цяля́/цялё, -ля́ці, мн. -ля́ты, -ля́т, н.
1. Дзіцяня каровы, а таксама самкі лася, аленя і некаторых іншых жывёл.
2. перан. Пра бязвольнага, занадта прастадушнага чалавека.
|| памянш.-ласк. цяля́тка, -а, н.
|| прым. цяля́чы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
цяля́ и цялё, -ля́ці ср., прям., перен. телёнок м.; теля́, тело́к м.;
адсадзі́ць ц. — отня́ть телёнка от ма́тки;
◊ цяля́ты язы́к аджава́лі — язы́к проглоти́л;
у бо́га ц. ўкра́сці — у бо́га телёнка укра́сть;
куды́ Мака́р цяля́т не ганя́ў — куда́ Мака́р теля́т не гоня́л;
бог не ц. — ба́чыць круцяля́ — посл. ши́ло в мешке́ не спря́чешь;
гніло́му цяля́ці хваста́ не адарве́ — погов. ти́ше воды́, ни́же травы́;
дай бо́жа на́шаму цяля́ці во́ўка спайма́ці — посл. дай бо́же на́шему теля́ти во́лка пойма́ти;
за мо́рам ц. — паўрубля́, ды сто пераво́зу — посл. за́ морем телу́шка — полу́шка, да рубль перево́з
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
цяля́ і цялё, ‑ляці; мн. ‑ляты, ‑лят; н.
1. Дзіцяня каровы. На пустых палянках у садзе пасвяцца цяляты. Бядуля. Недзе ў хляве сумавала ахрыплым голасам цялё. Чорны. // Дзіцяня ласіхі, аленя і пад. Следам за .. [зубрам] выходзіць на паляну ўвесь статак. Тут і маладыя зубры, і падлеткі, і дарослыя зубрыцы з цялятамі, падобнымі на буйных, калматых медзведзянят. В. Вольскі.
2. перан. Пра бязвольнага, безадказнага ці занадта прастадушнага, няхітрага чалавека. «Цяля!» — у думках вылаяў сябе Кулік. Гурскі.
•••
Гнілому цяляці хваста не адарве гл. адарваць.
Дзе і Макар цялят не пасе — тое, што і дзе і Макар коз не пасе (гл. дзе).
У бога цяля ўкрасці гл. украсці.
Цяляты язык аджавалі (ад’елі) каму, у каго — пра таго, хто не можа або не хоча сказаць што‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цяля́
назоўнік, агульны, адушаўлёны, неасабовы, ніякі род, рознаскланяльны
|
адз. |
мн. |
| Н. |
цяля́ |
цяля́ты |
| Р. |
цяля́ці |
цяля́т |
| Д. |
цяля́ці |
цяля́там |
| В. |
цяля́ |
цяля́т |
| Т. |
цялё́м |
цяля́тамі |
| М. |
цяля́ці |
цяля́тах |
Іншыя варыянты:
цялё́.
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
цяля́тка, ‑а, н.
Памянш.-ласк. да цяля, цялё. Ласкавае цялятка дзве маткі ссе. Прыказка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пату́льны, ‑ая, ‑ае.
Абл. Ціхі, лагодны, ласкавы. [Агата:] І мой, пакуль толькі сватаўся да мяне, — патульны быў, як цялё, а як ажаніўся, дык праўдзівым ваўком зрабіўся. Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Прале́так ’аднагадовае жарабё, цялё’ (Нас.). Да пра- і лета. Калька польск. przelatek ’аднагадовая жывёліна’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трызі́мак ‘конь, цялё на трэцім годзе, трацяк’ (Сцяшк.; беласт., вільн., Сл. ПЗБ). Да тры і зіма (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)