ца́ца, -ы, мн. -ы, цац, ж. (разм.).
1. Рэч, якая служыць для забаўляння дзяцей; цацка.
2. Пра спакойнае, паслухмянае дзіця.
Ц.-хлопчык, слухае маму.
3. Пра таго, хто важнічае, мае вялікія прэтэнзіі (неадабр.).
О, гэта добрая ц.!
◊
Цаца-цаца, ды ў кішэнь (разм.) — пра таго, хто не праміне ўзяць чужое.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ца́ца
‘забаўка, цацка’
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
ца́ца |
ца́цы |
| Р. |
ца́цы |
ца́ц |
| Д. |
ца́цы |
ца́цам |
| В. |
ца́цу |
ца́цы |
| Т. |
ца́цай
ца́цаю |
ца́цамі |
| М. |
ца́цы |
ца́цах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
ца́ца
‘паслухмянае дзіця; пра таго, хто важнічае’
назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
ца́ца |
ца́цы |
| Р. |
ца́цы |
ца́ц |
| Д. |
ца́цы |
ца́цам |
| В. |
ца́цу |
ца́ц |
| Т. |
ца́цай
ца́цаю |
ца́цамі |
| М. |
ца́цы |
ца́цах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
ца́ца разг., пренебр. ца́ца, -цы ж.;
ишь, ца́ца кака́я бач, ца́ца яка́я;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ца́ца
1. ж., дет. игру́шка;
2. м. и ж. па́инька, пай;
ц.-хло́пчык — пай-ма́льчик;
3. м. и ж., ирон. ца́ца;
што ты за ц. така́я? — что ты за ца́ца така́я?;
◊ до́брая ц.! — хоро́ш гусь!;
ц.-ц., ды ў кішэ́нь — ца́ца-ца́ца, да в карма́н
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ца́ца, ‑ы, ж.
Разм.
1. Тое, чым можна забавіць дзіця; цацка. — Ты глянь, Валерык: бачыш — цаца! А вось сувойчык палатна. Колас.
2. У мове дзяцей — што‑н. вельмі харошае, прыемнае.
3. Пра паслухмянае, выхаванае дзіця. [Настаўніца:] — Вы не злуйце на Ліпку, яна была ў нас. Сёння Ліпка — вялікая цаца! Брыль. // звычайна іран. Пра чалавека наогул. Клопату [Надзі] хапала. Работа, дзіця далося ў знакі, ды і ён, Пракопавіч, не цаца быў. Радкевіч.
4. Пра таго, хто важнічае, мае вялікія прэтэнзіі. Маці ўжо цяпер меціцца хоць на якога-небудзь прымака, бо замуж да сябе такую цацу наўрад ці хто возьме. Кулакоўскі. — Цаца не вялікая. Возьмеш посцілку, падушку і палезеш на гарышча. Там сена мяккае. Сіўцоў. Што яна [Каця] ў разведцы разумее? Што яна за цаца такая, каб я перад ёю падымаў рукі ўгору? Сяркоў.
•••
Добрая цаца — пра ненадзейнага, нядобрага, хітрага чалавека. — Ну, па ім [Андрэю Каржакевічу] то плакаць вельмі няма чаго. Гэты набудзе. Сам з чортавых зубоў можа вырваць, добрая цаца, — сказаў Рыгор Варанец. Крапіва.
Цаца-цаца, ды ў кішэнь — пра таго, хто не праміне ўзяць чужое, прысвоіць што‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пайII нескл., детск. ца́ца, -цы м. и ж.;
пай-де́вочка ца́ца-дзяўчы́нка, ца́ца;
пай-ма́льчик ца́ца-хло́пчык, ца́ца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
такса́ма.
1. прысл. Такім самым, падобным чынам, гэтак жа.
Дзеці працавалі т., як і дарослыя.
Настаўнік чытаў вершы, вучні т.
2. часц. Ужыв. пры выказванні нязгоды з чым-н., неадабрэння якіх-н. учынкаў (разм.).
А ты т. добрая цаца!
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
па́инька детск., ирон. ца́ца, -цы м. и ж.;
будь па́инькой будзь ца́цай, будзь разу́мненькім.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бакаві́на, ‑ы, ж.
1. Бакавая частка чаго‑н. Доўга сек [Эфір] бакавіну гары, доўга абліваўся салёным потам, але, нарэшце, прабіўся да нейкай мяккай пароды. М. Ткачоў.
2. Тое, што і бакавіца. Бакавіна вагона.
3. Бакавая частка тушы. — Шынкевіч таксама добрая цаца! — падчэпліваючы відэльцам сакавітую бакавіну ліня з каструлі, абурана прадаўжаў Фама Гаўрылавіч. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)