устая́ць
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
устаю́ |
устаі́м |
| 2-я ас. |
устаі́ш |
устаіце́ |
| 3-я ас. |
устаі́ць |
устая́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
устая́ў |
устая́лі |
| ж. |
устая́ла |
| н. |
устая́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
усто́й |
усто́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
устая́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
устая́ць, -таю́, -таі́ш, -таі́ць; -таі́м, -таіце́, -тая́ць; -то́й; зак.
1. Утрымацца, захаваць стаячае становішча, не ўпасці.
У. на нагах.
2. перан. Астацца стойкім, не паддацца чаму-н.
У. перад выпрабаваннямі.
У. перад спакусай.
|| незак. усто́йваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
устая́ць сов., прям., перен. устоя́ть;
у. на нага́х — устоя́ть на нога́х;
у. у спрэ́чцы — устоя́ть в спо́ре;
у. пе́рад спаку́сай — устоя́ть пе́ред искуше́нием
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
устая́ць, устаю, устаіш, устаіць; зак.
1. Утрымацца ў вертыкальным становішчы, не ўпасці; захаваць стан раўнавагі. Устаяць на нагах. □ Вагон раптам тузанула, і чалавек пахіснуўся, але ўстаяў. Адамчык. Зазвінеў, напяўшыся, трактар, тузанула валакушы, Андрэй не ўстаяў і ўпаў на калені, учапіўшысяся за снапы. Пташнікаў. // Змагчы прабыць, пратрымацца нейкі час пры якіх‑н. абставінах. Ля сцен казармы больш нельга было ўстаяць — агонь раз’юшана бушаваў, абдаваў страшэннай гарачынёю. М. Ткачоў.
2. Стрымаць націск каго‑, чаго‑н., адстаяць у барацьбе свае пазіцыі, не паддацца. — Здавайцеся! Усё роўна вам утраіх не ўстаяць супроць усіх! Маўр. — Трагедыя ў В’етнаме — вынік ігнаравання Амерыкай грамадскай думкі свету... Маленькі народ, перакананы ў сваёй справядлівай барацьбе, устаяў перад агрэсарам... Кавалёў. // Перанесці неспрыяльныя ўмовы (пра расліны). [Бярэзіны:] Грэла нас сонейка, песціў вецярок, не раз хістала бура, нагінаючы да самай зямлі, не адну зламала бура з нас, але мы ўстаялі, выраслі. Галавач.
3. перан. Астацца стойкім, не паддацца чаму‑н. [Аўсянік:] — Перад тваімі чарамі не можа ўстаяць ніводзін мужчына. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
устоя́ть сов.
1. в разн. знач. усто́яць, устая́ць;
устоя́ть на нога́х усто́яць (устая́ць) на нага́х;
устоя́ть на горя́чем песке́ усто́яць (устая́ць) на гара́чым пяску́;
2. перен. устая́ць;
устоя́ть пе́ред тру́дностями устая́ць пе́рад ця́жкасцямі;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
усто́яць, -о́ю, -о́іш, -о́іць; зак. (разм.).
Тое, што і устаяць.
|| незак. усто́йваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
усто́яць сов., см. устая́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
усто́йваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да устаяць, устояць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
усто́йваць несов., прям., перен. уста́ивать; см. устая́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́стаяць, -таю, -таіш, -таіць; -тай; зак.
1. што. Прастаяць доўга або з цяжкасцю.
В. чаргу за білетам.
В. на нагах цэлую змену.
2. перан. Не паддацца, вытрымаць, устаяць.
В. супраць ворага.
В. у барацьбе.
|| незак. высто́йваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)