урва́ць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
урву́ |
урвё́м |
| 2-я ас. |
урве́ш |
урвяце́ |
| 3-я ас. |
урве́ |
урву́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
урва́ў |
урва́лі |
| ж. |
урва́ла |
| н. |
урва́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
урві́ |
урві́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
урва́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
урва́ць сов., см. уварва́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
урва́ць, урву, урвеш, урве; урвём, урвяце; зак., што і чаго.
Разм. Тое, што і уварваць. Ніякай карысці не прыносіў Крот калгасу, а ўсё толькі стараўся больш урваць для сябе. Аношкін. — У іх [у цэху], праўда, сёння гарачы дзень, здаюць прадукцыю, але нічога — гадзіну ўрвяце... Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
урва́ны, ‑ая, ‑ае.
Дзеепрым. зал. пр. ад урваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
урыва́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да уварваць, урваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вурвалле ’пласт зямлі’ (КТС). Відаць, да урва́ць, вы́рваць, гл. ву́рвалак.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
скубану́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак., каго-што.
1. Аднакр. да скубці (у 1–5 знач.).
2. Разм. Параніць. Там, каля далёкага мангольскага возера Буір-Нур, Панасюка скубанула асколкам сталі. Навуменка.
3. перан. Разм. Урваць сабе, украсці. [Алена:] — А хто .. думае, каб даць нашаму калгасу менш, а скубануць з яго больш — дык няхай ён лепш нам не замінае. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ця́пнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак., каго-што.
Разм.
1. Аднакр. да цяпаць.
2. Хапіць зубамі; урваць (пра сабаку і пад.). Паслухмяны Кудлік ашчэрыў зубы, цяпнуў калючы клубок і ўмомант, як уджалены, адскочыў назад. Рылько. Наша ўвага была скіравана на тое, каб .. сабака ўпотайкі не цяпнуў нас за калошу. Сташэўскі. // Выпіць спіртнога. [Яраш:] — Трэба нам з табой, Кірыла, хоць спірту па мензурцы цяпнуць за Новы год. Шамякін.
3. Стукнуць, ударыць каго‑н. Цяпнуць па галаве.
•••
Цяпнуць гора — перажыць цяжкія нягоды.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вурва́лак ’кусок палена, цурбалак’ (дзярж., З нар. сл.; Нар. сл.). Ад вы́рваць ’адарваць, аддзяліць’ з пераходам ы > у, гл. вы́рвалак ’вялікі кавалак’ (Бяльк.), або урва́ць ’захапіць, адарваць’; параўн. урвала́ ’жарт, каламбур’ (сакольск., Арх. Федар.), што адпавядае польск. kawał ’тс’ (і ’кусок, кавалак’). Параўн., аднак, бурва́лак ’палена і інш.’ (гл.), для якога ўказваюць літоўскую крыніцу (Арашонкава і інш., БЛ, 3, 36), і паралельныя формы гродз. ушва́лак і бушва́лак ’кусок палена’ (Цых., ад *шваліць?), брагін. ушва́рак ’тс’ (Шатал., ад шва́рнуць ’шпурнуць’?) і інш., адносна спарадычнай замены в на б у ізаляваных словах параўн. Машынскі, Kultura, 2, 2, 856, 884.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кусо́к, -ска́ м., в разн. знач. кусо́к;
зрэ́заць на кускі́ — изре́зать на куски́;
к. са́ла — кусо́к са́ла;
к. матэрыя́лу — кусо́к материа́ла;
к. зямлі́ — кусо́к земли́;
к. жыцця́ — кусо́к жи́зни;
◊ кускі́ збіра́ць — собира́ть куски́;
мець к. хле́ба — име́ть кусо́к хле́ба;
сма́чны к. — ла́сый кусо́к;
адрэ́заны к. — отре́занный ломо́ть;
к. у го́рла не ле́зе (не ідзе́) — кусо́к в го́рло не идёт;
урва́ць к. — урва́ть (отхвати́ть) кусо́к
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)