упіса́ць, -ішу́, -і́шаш, -і́ша; -ішы́; -і́саны; зак.
1. каго-што. Напісаць, унесці куды-н., напр., у спіс.
У. прапушчаныя словы.
У. даўжнікоў у запісную кніжку.
У. новую старонку ў гісторыю (перан., высок.).
2. што. У матэматыцы: начарціць адну фігуру ўнутры другой з захаваннем пэўных умоў.
У. трохвугольнік у акружнасць.
3. што. З апетытам з’есці (разм.).
У. булку.
|| незак. упі́сваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
упіса́ць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
упішу́ |
упі́шам |
| 2-я ас. |
упі́шаш |
упі́шаце |
| 3-я ас. |
упі́ша |
упі́шуць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
упіса́ў |
упіса́лі |
| ж. |
упіса́ла |
| н. |
упіса́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
упішы́ |
упішы́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
упіса́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
упіса́ць сов.
1. в разн. знач. вписа́ть, внести́;
у. у спіс — вписа́ть (внести́) в спи́сок;
у. прапу́шчаныя сло́вы — вписа́ть пропу́щенные слова́;
у. акру́жнасць — вписа́ть окру́жность;
2. уписа́ть, вмести́ть;
у. пісьмо́ на адно́й старо́нцы — уписа́ть (вмести́ть) письмо́ на одно́й страни́це;
3. разг. (съесть) уписа́ть;
у. бу́лку — уписа́ть бу́лку
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
упіса́ць, упішу, упішаш, упіша; зак., што.
1. і каго. Уключыць у які‑н. спіс, запісаць куды‑н. [Пніцкі:] — Чаму мяне не ўпісалі ў сталярную брыгаду? Я сталяр — здаецца, не ўломак які. Чорны. [Галынскі:] — Але я ж проста не ўмею гаварыць, які ж з мяне дакладчык? Вы, Павел Андрэевіч, відаць, па злосці мяне ў дакладчыкі ўпісалі. Галавач.
2. Уключыць у напісаны тэкст што‑н. дадатковае. Упісаць прапушчаныя словы. // перан. Унесці ўклад у што‑н. Не адну гераічную старонку ў летапіс грамадзянскай вайны ўпісала беларуская моладзь. Шкраба. Яшчэ адну радасную надзею ўпісаў у біяграфію даяркі юбілейны год. «Работніца і сялянка».
3. Спец. Начарціць адну фігуру ўнутры другой з захаваннем пэўных умоў. Упісаць трохвугольнік у акружнасць.
4. перан. Арганічна ўключыць у акаляючае асяроддзе, не парушыць гармоніі з чым‑н. Новыя вароты. Новая брамка. Новыя пафарбаваныя аканіцы. Усё гэта аздобіла старую хату, упісала яе ў ансамбль вуліцы, дзе большасць хат — новыя. Шамякін.
5. Разм. З апетытам з’есці што‑н. Упісаць булку.
•••
Упісаць новую старонку ў што — зрабіць што‑н. новае, знамянальнае ў якой‑н. галіне.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паўпі́сваць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак., каго-што.
Упісаць усіх, многіх або ўсё, многае.
П. прапушчаныя словы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вписа́ть сов., в разн. знач. упіса́ць, мног. паўпі́сваць;
вписа́ть пропу́щенное сло́во упіса́ць прапу́шчанае сло́ва;
вписа́ть окру́жность упіса́ць акру́жнасць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
уписа́ть сов., разг.
1. (уместить на бумаге) упіса́ць;
2. (съесть) упіса́ць, умя́ць, апле́сці;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
упі́сваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да упісаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пазапаўня́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е; -я́ны; зак., што.
1. Запоўніць, заняць чым-н. усё, многае.
П. бочкі вадой.
2. Упісаць куды-н. усё, многія звесткі.
П. табелі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
уплести́ сов., разг., шутл. (съесть) апле́сці, упіса́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)