улады́ка, -і, мн. -і, -ды́к, м.
1. Тытулаванне архірэя.
2. Тое, што і уладар.
|| ж. улады́чыца, -ы, мн. -ы, -чыц (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
улады́ка
назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, мужчынскі род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
улады́ка |
улады́кі |
| Р. |
улады́кі |
улады́к |
| Д. |
улады́ку |
улады́кам |
| В. |
улады́ку |
улады́к |
| Т. |
улады́кам |
улады́камі |
| М. |
улады́ку |
улады́ках |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
улады́ка м., церк. влады́ка;
◊ свая́ рука́ ўлады́ка — своя́ рука́ влады́ка
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
улады́ка, ‑і, м.
1. Архірэй, мітрапаліт. Духоўныя ўладыкі з’яўляліся не толькі буйнейшымі феадаламі-прыгоннікамі, але і пастаянна займаліся гандлёвай і ліхвярскай дзейнасцю. Алексютовіч.
2. Тое, што і уладар. І чуем песні, крык: «Уладыка свету — Праца. Хай згіне капітал, вайна яму! пажар!» Чарот. — Хто закон тут? Я закон! Я ўсяму ўладыка... — Хоча вымавіць Ціхон, Ды не вяжа лыка. Бялевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
улады́чыца, ‑ы, ж.
1. Жан. да уладыка (у 2 знач.).
2. Эпітэт багародзіцы ў рэлігійных творах.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ладыкы (царк.) ’архірэі’ (Булг.). Аб адпадзенні пачатковага у (з в) гл. Карскі, 1, 336–337. Да уладыка (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
влады́ка
1. (властелин) уст., высок. улада́р, -ра́ м., валада́р, -ра́ м.;
2. церк. улады́ка, -кі м.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Бог. Рус. бог, укр. біг, польск. bóg, чэш. bůh, ст.-слав. богъ, балг. бог, серб.-харв. бо̑г і г. д. Прасл. *bogъ. Роднасныя словы перш за ўсё ў інда-іран. мовах: ст.-інд. bhágas ’той, хто абдорвае, дае даброты, уладыка’, ст.-іран. baɣa ’бог’, ст.-перс. baga‑ (ст.-інд. bhájati ’дае, дзеліць’, грэч. φαγεῖν ’есці’). Першапачатковае значэнне ’той, што надзяляе’. Параўн. ст.-інд. bhágaḥ ’багацце; шчасце’, ст.-іран. baɣa‑, baga‑ доля’. Версію аб запазычанні прасл. слова з іран. моў фанетычна давесці немагчыма (а толькі з культ.-гіст. меркаванняў). Бернекер, 67; Траўтман, 23; Праабражэнскі, 1, 33; Слаўскі, 1, 40; Машынскі, Pierw., 92; Фасмер, 1, 181–182. Гл. яшчэ Meriggi, ЗФЛ, VIII (1965), 43; Бенвяніст, Зб. Якабсону, 1, 202; Жукуа, Sprache, 11, 131 і наст. Падрабязна Трубачоў, Этимология, 1965, 25–31, які мяркуе, што пакуль няма даных, каб адказаць на пытанні, ці запазычана слав. bogъ з іранскага.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
небе́сный
1. нябе́сны; (о цвете — ещё) нябе́сна-блакі́тны, блакі́тны;
небе́сная во́ля (власть, си́ла и т. п.) рел. нябе́сная во́ля (ула́да, сі́ла і да таго́ падо́бнае), во́ля (ула́да, сі́ла і да таго́ падо́бнае) Бо́жая;
небе́сная канцеля́рия уст. нябе́сная канцыля́рыя;
Цари́ца Небе́сная Цары́ца Нябе́сная;
небе́сные тела́ нябе́сныя це́лы;
небе́сный свод, см. небосво́д;
2. (восхитительный) чаро́ўны, цудо́ўны;
◊
небе́сный гром, небе́сные гро́мы, небе́сный гнев (бич) рел. гнеў Бо́жы, кара Бо́жая, нябе́сная ка́ра;
Ца́рство (Ца́рствие) небе́сное уст. Ца́рства Нябе́снае;
Влады́ка (Оте́ц) небе́сный рел., высок. Улады́ка Нябе́сны;
ма́нна небе́сная ма́нна нябе́сная;
как пти́ца небе́сная як пту́шка нябе́сная.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)