ужы́так гл. ужывацца², ужыць².
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ужы́так
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
| Н. |
ужы́так |
| Р. |
ужы́тку |
| Д. |
ужы́тку |
| В. |
ужы́так |
| Т. |
ужы́ткам |
| М. |
ужы́тку |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
ужы́так, -тку м. употребле́ние ср., обихо́д; потребле́ние ср.;
у шыро́кім ~тку — в широ́ком употребле́нии;
быць ва ўжы́тку — быть в употребле́нии (обихо́де);
вы́йсці з ~тку — вы́йти из употребле́ния (обихо́да);
прадме́ты ха́тняга ўжы́тку — предме́ты дома́шнего обихо́да;
прадме́ты шыро́кага ўжы́тку — предме́ты широ́кого потребле́ния
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ужы́так, ‑тку, м.
1. Стан паводле знач. дзеясл. ужываць і ужывацца 2. Доўга перабіраў [Васіль] сваё начынне, што ўжо даўно ляжала без усялякага ўжытку пад лавай. Няхай.
2. Прымяненне, выкарыстанне ў штодзённым жыцці. Рэчы хатняга ўжытку. □ У вёсках Беларусі звычайна былі ва ўжытку косы з доўгім пасеем. «Помнікі». // Агульнапрынятае ўжыванне. Я не ў сталіцы, а ў краі, які завецца ва ўжытку цаліннымі землямі. Васілёнак. Закаханасць у народнае слова добра відаць і ў тым, што ў вершах Р. Барадуліна нямала слоў сваіх, «ушацкіх», каларытных, свежых, якія яшчэ не атрымалі літаратурнага грамадзянства, але, магчыма, з лёгкай рукі паэта ўвойдуць у літаратурны ўжытак. Клышка.
•••
Прадметы шырокага ўжытку — рэчы, якія служаць для задавальнення найпершых бытавых патрэб насельніцтва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ужыва́цца², 1 і 2 ас. не ўжыв., -а́ецца; незак.
Быць ва ўжыванні, ужывальным.
|| наз. ужыва́нне, -я, н. і ужы́так, -тку, м.
Увайсці ва ўжыванне (ва ўжытак).
Выйсці з ужывання (ужытку).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ужы́ць², -ыву́, -ыве́ш, -ыве́; -ывём, -ывяце́, -ыву́ць; -ы́ў, -ыла́, -ло́; -ыві́; -ы́ты; зак., што.
Выкарыстаць, прымяніць што-н. для чаго-н.
У. новы метал.
У. незразумелае слова.
У. што-н. у ежу.
У. свае веды.
|| незак. ужыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. ужыва́нне, -я, н. і ужы́так, -тку, м.
Рэчы хатняга ўжытку.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абыхо́дак, -дку, м.
1. Патрэбы штодзённага жыцця.
Мець грошы на а.
2. Неабходныя рэчы, абстаноўка (разм.).
Купіць а.
3. Карыстанне, ужытак.
Літаратура ўвайшла ў навуковы а.
◊
На першы абыходак (разм.) — на першы час, на першую патрэбу.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
*Не́ўжыткі, ны́вжыткэ ’пясчаная зямля, непрыдатная для апрацоўкі’ (драг., Сл. Брэс.). Гл. ужы́так, ужыва́ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ужыва́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. ужываць — ужыць і стан паводле знач. дзеясл. ужывацца 2; прымяненне, выкарыстоўванне. Пераноснае ўжыванне слова. □ Калісьці ў .. прадзеда [пана Магдановіча] ляжаў дзікі пустыр зямлі без усялякага ўжывання. Бядуля.
2. Ужытак (у 2 знач.). Знаходзіцца ва ўжыванні.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абыхо́дак, ‑дку, м.
1. Патрэбы штодзённага жыцця. Жанкі і дзяўчаты збіраюць летам ягады і грыбы і гэтым трохі падзарабляюць на дамашні абыходак. Колас. [Федзя:] — Заўсёды нейкі грош трэба мець на абыходак. Крапіва.
2. Разм. Неабходныя рэчы, абстаноўка. [Маці:] — Стараючыся, дык і на дзвюх дзесяцінах льга жыць. Людзі жывуць. А гэта — што папрадаем увесь абыходак свой — дык яно, жывучы, нажывецца зноў. Чорны.
3. Ужытак, карыстанне. Увесці ў навуковы абыходак невядомыя дакументы.
•••
На першы абыходак — на першую патрэбу, на першы час.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)