то́-та
прыслоўе
| станоўч. |
выш. |
найвыш. |
| то́-та |
- |
- |
Крыніцы:
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
то́-та
часціца
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
то́-та, часціца.
Разм.
1. Ужываецца ў простай мове для пацвярджэння чаго‑н., якога‑н. заключэння. [Нічыпар:] — Ды і перад кім я хвалюся? Атаманавіч што — чужы? [Маці:] — Ды не чужы, не чужы. — То-та. А я і перад чужым не змоўчу. Паўлаў. [Васіль:] — І Міканор — «справядлівы» такі, перарабіць не мог! Маладзец сярод авец, а з Карчом не справіўся!.. Нічога, [я]шчэ можа справяцца, унь як за кулакоў узяліся! То-та дрыжыць стары хітрун! Толькі цяпер — не выкруціцца! Мележ.
2. Ужываецца з далучэннем часціны «ж» для выказвання перасцярогі. пагрозы. То-та ж, глядзі! □ — Што ты, дзеду, ды я ж снайпер, Маху не даю. — То-та ж, браце. Помні, знай жа Дабрату маю! Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
То́-та ’то́-та ж’, ’у тым вось і справа’, ’вось іменна’ (ТСБМ, Нас., Растарг.), то́та ’так, але’ (Бяльк.), то́‑то ’то’ (маст., Хромчанка, дыс.), ’так’: от то‑то й ёсь (Сержп. Прык.). Параўн. рус. то́‑то (же) ’вось так’. Адзайменнікавая часціца, утвораная ад той (гл.) шляхам рэдуплікацыі формы н. р. займенніка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ташну́ — пабочнае слова ’гэта ж трэба, такое дзіва’. З *то‑ж‑ну, гл. та (то), ж(а), ну.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Та 1 ’то’ злучнік (Сержп.; гродз., Нар. лекс.), та ’гэта’ (Ян.). Укр. та ’і; але’, стараж.-рус. та ’і; і, ды’, серб.-харв. та ’ды, так, от жа’, макед. та ’і, ды’, балг. та ’і, ды; таму, каб’, ст.-слав. та ’і, ды’. Відаць, стары дублет то (гл.), што ўзыходзіць да прасл. займенніка *tъ ’той’, роднаснага літ. tuojaũ, tuõj ’зараз, адразу, неадкладна’, грэч. τῶ ’тады, потым’; далей да хец. ta ’і’, ст.-інд. tāt ’у выніку чаго’ (Фасмер, 4, 5; ESSJ SG, 2, 627–631; Сной₁, 651; ЕСУМ, 5, 498). Адносна магчымай сувязі са злучнікам да ’ды’ (Бяльк.), ’ды, і; а потым, але’ (ТС) гл. Копечны, Этимология–1967, 26–27.
Та 2. Гл. тая.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
то
1. союз (в начале главного предложения) то;
калі́ ўжо по́зна, то я пайду́ даха́ты — е́сли уже́ по́здно, то я пойду́ домо́й;
2. союз разд. то; (с отрицанием не) не то, (с частицей ці) то ли;
то па чарзе́, то аднача́сна — то попереме́нно, то одновре́ме́нно;
то той, то гэ́ты — то тот, то э́тот;
не то бу́дзе, не то не — не то бу́дет, не то нет;
ці то ён хво́ры, ці то здаро́вы — то ли он бо́лен, то ли здоро́в;
ці то па няве́данні, ці то па нежада́нні — то ли по незна́нию, то ли по нежела́нию;
3. частица -то;
а ў Пары́жы-то я і не быў — а в Пари́же-то я и не́ был;
◊ ды і то — да и то;
то-та — то-то (ж);
ці то — а) то ли; б) то бишь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
то́-то част.
1. (в том-то и дело, именно) у тым (вось) і спра́ва, вось менаві́та, то́-та ж.;
вот то́-то, все вы так рассужда́ете у тым вось і спра́ва, (што) усе́ вы так разважа́еце;
2. (при восклицании в знач. «вот») вось дык;
то́-то ди́во! вось дык дзі́ва!;
то́-то бы́ло ра́дости! вось было́ ра́дасці!;
3. (поэтому-то, вот почему) вось чаму́, таму́ вось;
он бо́лен. — То́-то его́ не ви́дно ён хво́ры. — Вось чаму́ яго́ не віда́ць;
4. (угроза) то́-та ж.;
то́-то же, смотри́! то́-та ж, глядзі́!;
◊
(вот) то́-то и оно́!, (вот) то́-то и есть! у тым вось і спра́ва!
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Табато́ж (табато́ш) ’так, але, ага; сапраўды’ (Скарбы). У выніку ўнівербацыі спалучэння *то бо то же, параўн. з іншым парадкам тож ба то ’ў тым та і справа, вось так’ (ашм., Стан.), tož‑by‑to ’тс’ (Варл.) або з усечанай формы спалучэння то‑бо‑то‑што ’тс’ (Некр. і Байк.). Параўн. то‑бо‑то, тож бо то, тобта, то, тож, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
такі́-та
1. мест. неопр. тако́й-то;
2. частица, разг. а ещё;
вучо́ны т.! — а ещё учёный!
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)