тачэ́нне
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, ніякі род, 1 скланенне
|
адз. |
| Н. |
тачэ́нне |
| Р. |
тачэ́ння |
| Д. |
тачэ́нню |
| В. |
тачэ́нне |
| Т. |
тачэ́ннем |
| М. |
тачэ́нні |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
тачэ́нне ср. точе́ние, то́чка ж.; см. тачы́ць I
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
тачэ́нне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. тачыць 1.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тачы́ць¹, тачу́, то́чыш, то́чыць; то́чаны; незак., што.
1. Рабіць вострым рэжучую частку, лязо чаго-н. з дапамогай тачыла, бруска і пад.; вастрыць.
Т. нож.
2. Рабіць прыдатным для карыстання (пра аловак).
3. Вырабляць што-н., апрацоўваючы на такарным станку.
Т. дэталі.
|| зак. натачы́ць, -тачу́, -то́чыш, -то́чыць; -то́чаны (да 1 і 2 знач.) і вы́тачыць, -чу, -чыш, -чыць; -чаны (да 3 знач.).
|| наз. тачэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
точе́ние
1. тачэ́нне, -ння ср.;
2. (острение) вастрэ́нне, -ння ср.; (на точиле) тачэ́нне, -ння ср.; см. точи́тьI.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
то́чкаII ж. (действие)
1. (изготовление) тачэ́нне, -ння ср.;
2. (острение) вастрэ́нне, -ння ср.; (на точиле) тачэ́нне, -ння ср.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
отто́чка ж., разг. нато́чванне, -ння ср., тачэ́нне, -ння ср.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
датачы́ць 1, ‑тачу, ‑точыш, ‑точыць; зак., што.
Скончыць тачэнне, выточванне чаго‑н. Датачыць дэталь.
датачы́ць 2, ‑точыць; зак., што.
Канчаткова стачыць што‑н. (пра насякомых, грызуноў і пад.). Моль датачыла сукно.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
отта́чивание
1. наво́стрыванне, -ння ср., вастрэ́нне, -ння ср.; нато́чванне, -ння ср.; тачэ́нне, -ння ср.;
2. адто́чванне, -ння ср.; см. отта́чивать;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
По́ршань ’дэталь рухавіка, помпы, кампрэсара’ (ТСБМ). Як тэхнічны тэрмін, імаверна, з рус. поршень ’тс’. Праабражэнскі (2, 111) звязвае з семантычным гняздом рус. по́рхать (гл. таксама КЭСРЯ, 357), можа, у сувязі з функцыяй помпы ці распыляльніка, што, аднак, няпэўна. Трубачоў у Фасмера (3, 337) не бачыць падстаў аддзяляць ад по́ршень ’сялянскі абутак з аднаго кавалка скуры’, гл. поршні. Можна выказаць здагадку пра зыходнае *порушень, што ад рухаць, рухацца, параўн. варыянтныя назвы абутку рус. дыял. поршень/порушень/порошень. Адсюль варыянт поршань як дэталь рухавіка, звязаны з рухам, а не з распырскваннем. Параўн. бел. пару́ханы ’ўзняты, патурбаваны’, пару́хлівы ’рухлівы, хуткі’, паруша́цца ’рухацца з месца’, пару́шыць крануць, зрушыць, пасунуць’ (Байк. і Некр.), славен. porušenje ’тачэнне’ і ’тачылка’. Тады *po‑rux‑ěnь ’тое, што рухаецца, соўгаецца, хутка працуе’, параўн. літ. rušus/ruošus дзейны’, raũsti ’рыць, капацца’, лат. rušinât ’тс’, rùoss ’рухлівы, спраўны’, нова-в.-ням. дыял. ruscheln ’хутка працаваць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)