Тако́вы ’такія’: таковы справы (Ласт.), ст.-бел. таковый ’такі’ (КГС), сюды ж такаво́ ’так сабе’ (Сцяшк.), такаво́‑сякаво́ ’абы-як, хоць як, як ні ёсць’ (Нас.). Параўн. укр. токо́вий, дыял. тако́в ’такі’, рус. тако́в, польск., н.-луж. takowy, чэш. takový, славен. tákov, серб.-харв. та̀кав, балг. такъ́в, макед. таков, ст.-слав. таковыи ’тс’. Прыметнік і прыслоўе ад *tak(o) (гл. так, такі), параўн. суфіксальныя наватворы такоўскі, таковасты, такаву́ткі. Гл. ESSJ SG, 2, 643; Фасмер, 5, 13, а таксама сякаво.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Такава́сты, такова́сты ’такі’ (Нар. Гом.). Наватвор з экспрэсіўнай суфіксацыяй, параўн. галавасты, рукасты (гл. Карскі 2-3, 44), да таковы, гл.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

*Такаву́ткі, такову́ткі ’такі самы’ (беласт., Сл. ПЗБ). Гл. таковы, да словаўтварэння параўн. Карскі 2-3, 44 (магчыма, пад уплывам польскай мовы).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Тако́ўскі (тако́вский, тако́вський) ’падобны’, ’гэтакі’ (Нас.), ’які заслугоўвае ўвагі, пахвалы або неадабрэння — асаблівы’ (ТСБМ), ’такі’ (Ласт., Сцяшк., Кал., Скарбы), такі́вськый ’найбольш зручны ў дадзены момант’ (Сл. Брэс.), ст.-бел. таковськиі ’такі’ (XVI ст., Карскі 2-3, 54). Наватвор на базе *takovъ (Карскі, там жа; ESSJ SG, 2, 643), гл. таковы.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

са́ні (род. сане́й) ед. нет са́ни; (простые сани) дро́вни, ро́спуски;

не ў свае́ с. не садзі́сяпосл. не в свои́ са́ни не сади́сь; всяк сверчо́к знай свой шесто́к;

які́я са́мі, такі́я і с.погов. каковы́ са́ми, таковы́ и са́ни; по Се́ньке и ша́пка;

глядзе́ць на папо́вы с. — дыша́ть на ла́дан

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

такі́ I, ж. така́я, ср. тако́е, мн. такі́я мест. м.

1. указ. тако́й; (такой, о котором говорится — ещё) подо́бный; (в знач. сказ. — ещё) тако́в;

т. час наста́не — тако́е вре́мя придёт;

у такі́м вы́падку — в тако́м слу́чае;

не на тако́га напа́ў — не на тако́го напа́л;

ніко́лі не сустрака́ў такі́х людзе́й — никогда́ не встреча́л подо́бных (таки́х) люде́й;

цяпе́р свет ужо́ не т. — ны́нче свет уж не тако́й (тако́в);

да́йце мне таку́ю кні́гу, яку́ю я прасі́ў — да́йте мне таку́ю кни́гу, каку́ю я проси́л;

т., які́ ёсць — тако́й, како́й есть;

2. опред. тако́й; (в сочетании с прил. в знач. сказ. — ещё) так, столь;

т. незале́жны, т. го́рды — тако́й незави́симый, тако́й го́рдый;

ён не т. ўжо до́бры — он не так (не столь) уж добр;

3. неопр., разг. тако́й; како́й-то;

гэ́та така́я невялі́кіх паме́раў па́лкаэ́то така́я небольши́х разме́ров па́лка;

4. указ. тако́й; э́кий;

т. хітру́н — тако́й (э́кий) хитре́ц;

не з такі́х — не из таки́х;

т. і т. — тако́й-то;

такі́м чы́намвводн. сл. таки́м о́бразом, ита́к, сле́довательно, ста́ло быть;

да тако́й ступе́ні — до тако́й сте́пени;

така́я ва́жнасцьэ́ка ва́жность;

така́я спра́ва — тако́е де́ло;

ёсць така́я спра́ва — есть тако́е де́ло;

у такі́м вы́падку, у такі́м ра́зе — в тако́м слу́чае;

така́я ўда́ча — тако́й уроди́лся;

тако́й бяды́ — невелика́ беда́;

які́я са́мі, такі́я і са́ніпогов. каковы́ са́ми, таковы́ и са́ни; по Се́ньке и ша́пка;

не такі́ стра́шны чорт, як яго́ малю́юцьпосл. не так стра́шен чёрт, как его́ малю́ют

такі́ II частица, разг. таки́;

ён т. прыйшо́ў — он таки́ пришёл

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)