сяда́ць
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
сяда́ю |
сяда́ем |
| 2-я ас. |
сяда́еш |
сяда́еце |
| 3-я ас. |
сяда́е |
сяда́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
сяда́ў |
сяда́лі |
| ж. |
сяда́ла |
| н. |
сяда́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
сяда́й |
сяда́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
сяда́ючы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
сяда́ць: сяда́й (сяда́йце), калі́ ла́ска сади́сь (сади́тесь), пожа́луйста
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сяда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.
1. Тое, што і садзіцца.
2. сяда́й(це). Ужыв. як прапанова, запрашэнне сесці.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сяда́ць, ‑а́ю, ‑а́еш, ‑а́е; незак.
1. Тое, што і садзіцца. Ты сядаеш [у тралейбус], і ля[ця]ць адлегласці, І ў дзівосны свет трапляеш ты. Лойка. Я стаўлю на бетон чамадан і сядаю на яго зверху. Пінчук. Мы [Рыбка і Зарудны] ў смаляныя лодкі сядалі, Нас клікалі далі. Куляшоў. Сонца сядала, і зелень дрэў кабыла аранжавае адценне. Караткевіч.
2. заг. сяда́й(це). Ужываецца як прапанова, загад сесці. — Што ж вы [Джэк] стаіце? Сядайце, — прапанаваў Ярохін, паказаўшы на крэсла. Шамякін. Правёўшы вялікі і слаўны паход, Чырвонае войска вярталася ў тыл? І раптам сігнал на трывогу падняў: — Сядай, пралетарый, ізноў на каня. Глебка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сяда́ць ’садзіцца’ (ТСБМ, Нас., Ласт., Некр. і Байк., Стан., Сл. ПЗБ), сяда́й(це) ’прапанова, загад сесці’ (ТСБМ), седа́ць ’садзіцца’ (ТС), ст.-бел. седати ’тс’ (Сл. Скар.). Параўн. укр. сіда́ти, польск. siadać, чэш. sedati, славен. sedati, серб.-харв. се̏дати, балг. ся́дам, ст.-слав. сѣдати. Шматкратны дзеяслоў да сядзець, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сяду́шкі ’ежа з яец, смажаных на сале’ (Сцяшк.). Відаць, да сядаць (гл.), аднак матывацыя не зусім зразумелая.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Перася́дка ’перасадка’ (гродз., Скарбы; Растарг.). З рус. пересадка ’тс’, збліжанае з сядаць, параўн. пол век. разм. przesiadka ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пераха́джвацца (піріхаджывыцца) ’не несціся пэўны час (пра курыцу)’ (Юрч.). Да персі- і хадзіць (гл.), г. зн. не сядаць у гняздо, каб несціся.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
садзіцца, сядаць, усаджвацца, рассаджвацца
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
◎ Нася́дваць ’псавацца’: Вочы насядваюць ад курынай слепаты (дзятл., Сл. ПЗБ). Да сядаць, сесці ’аслабнуць, згубіць энергію, вастрыню’, параўн. зрок сеў, сучаснае сеў акаму‑ лятар ’страціў зарад’ і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)