суня́ць, суніму́, суні́меш, суні́ме; сунімі́; су́няты; зак.
1. што. Супакоіць, спыніць.
С. слёзы.
С. кроў.
2. што. Стрымаць рух, праяўленне чаго-н.
С. каня.
С. натоўп.
3. каго (што). Угаманіць, прымусіць супакоіцца.
С. дзяцей.
4. перан., што. Аслабіць, прыглушыць якое-н. пачуццё.
С. гнеў.
|| незак. суніма́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
суня́ць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
суніму́ |
суні́мем |
| 2-я ас. |
суні́меш |
суні́меце |
| 3-я ас. |
суні́ме |
суні́муць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
суня́ў |
сунялі́ |
| ж. |
суняла́ |
| н. |
суняло́ |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
суня́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
суня́ць сов.
1. уня́ть; (сдержать действие — ещё) останови́ть;
с. слёзы — уня́ть слёзы;
с. кроў — останови́ть кровотече́ние;
2. (прекратить движение) останови́ть;
с. нато́ўп — останови́ть толпу́;
3. (усмирить) уня́ть; успоко́ить; угомони́ть;
с. дзяце́й — уня́ть (успоко́ить, угомони́ть) дете́й;
4. перен. уня́ть;
с. гнеў — уня́ть гнев
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
суня́ць, суніму, сунімеш, суніме; зак., каго-што.
1. Прымусіць або ўгаварыць каго‑н. перастаць крычаць, шумець, плакаць і пад.; супакоіць каго‑н. — Садзіся хто дзе!.. — бегае паміж партамі Алена Антонаўка. Толькі ёй цяжка суняць усіх адразу. Жычка. // Разм. Вымусіць спыніць якія‑н. дзеянні, учынкі; уціхамірыць каго‑н. Нас абавязвае эпоха Суняць шаленцаў лютых, Каб жыць і кроіць цёплы бохан Без атамнай атруты. Панчанка. — Ціха, не вар’яцей, — паспрабаваў суняць .. [Вабейку] Грыняк. Хадкевіч.
2. Стрымаць, спыніць дзеянне, праяўленне чаго‑н. Каб суняць плывуны і зрабіць іх падатлівымі людзям, непадалёку ад ствалоў была пабудавана магутная станцыя замарожвання глебы. Кулакоўскі. [Пятрусь] усё ніяк не мог суняць крыві, што цурком лілася з разбітага кассём носа. Крапіва. А цяпер што? Ні яго [маладога], ні пісьма... Як жа ёй [дзяўчыне] слёзы суняць? Танк. Ранічкай і ў кажушку прабірае — дрыжыкі не можа суняць Кучук, рукі пацірае. Лобан. // перан. Стрымаць, супакоіць (якое‑н. пачуццё, унутраны стан і пад.). Хлопцу трывогі нельга суняць, Нельга суняць: Едзе вяселле — дугі звіняць, Дугі звіняць. Гаўрусёў.
3. Спыніць рух, ход каго‑, чаго‑н.; утрымаць на месцы таго (тое), хто (што) рухаецца. Галілей падаўся пад дзверы, але Пацяроб суняў яго велічным рухам рукі. Зарэцкі. Хмялеўскі праехаў з Андрэем з паўвярсты. Тады папрасіў суняць кабылу. Чарнышэвіч. Па загонах трактар ходзіць, не суняць... На плугах адбіткі месяца гараць. Кляўко. // Затрымаць, прыпыніць ход, цячэнне, развіццё чаго‑н. Там гэтак вясной чаромхі цвітуць І гэтак крыніцы звіняць, Што песні самі з сэрца плывуць І іх нічым не суняць. Кірэенка. Але думка мая імкнецца Да цябе, і яе не суняць. А. Астапенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Суня́ць ’стрымаць, спыніць’ (ТСБМ, Некр. і Байк., Янк. 2, Сл. ПЗБ), ’уціхамірыць, супакоіць’ (Сержп. Прымхі), суня́цца ’спыніцца’, ’супакоіцца’ (ТСБМ, ТС, Сл. ПЗБ, Бяльк.; асіп., Буз.), суніма́ць ’супакойваць’ (Гарэц., ТС), суніма́цца ’спыняцца, супакойвацца’ (ТСБМ, Некр., Сержп. Прымхі). З прыст. су- і коранем *jęti, jьmu, гл. няць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
раздурэ́цца, -э́юся, -э́ешся, -э́ецца; зак. (разм.).
Пачаць моцна дурэць.
Дзеці раздурэліся, не суняць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
уня́ть сов.
1. (укротить, усмирить) уціхамі́рыць, суня́ць;
уня́ть дете́й уціхамі́рыць (суня́ць) дзяце́й;
2. (остановить) суня́ць;
уня́ть кровотече́ние суня́ць крывацёк;
3. (чувство) суці́шыць;
уня́ть гнев суці́шыць гнеў;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
разжартава́цца, -ту́юся, -ту́ешся, -ту́ецца; -ту́йся; зак. (разм.).
Пачаць многа і з захапленнем жартаваць.
Разжартаваўся так, што не суняць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
угамані́ць, -маню́, -мо́ніш, -мо́ніць; -мо́нены; зак., каго (што) (разм.).
Супакоіць, суняць.
У. гарлапана.
|| незак. угамо́ньваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)