старэ́йшына
назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, мужчынскі род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
старэ́йшына |
старэ́йшыны |
| Р. |
старэ́йшыны |
старэ́йшын |
| Д. |
старэ́йшыну |
старэ́йшынам |
| В. |
старэ́йшыну |
старэ́йшын |
| Т. |
старэ́йшынам |
старэ́йшынамі |
| М. |
старэ́йшыне |
старэ́йшынах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
старэ́йшына м., ист. старе́йшина;
○ Саве́т Старэ́йшын — Сове́т Старе́йшин
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
старе́йшина ист. и пр. старэ́йшына, -ны м.;
сове́т старе́йшин саве́т старэ́йшын;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Сена́т ‘савет старэйшын, вышэйшы орган дзяржаўнай улады’ (ТСБМ), сэна́т ‘тс’ (Некр. і Байк.), сано́т (Рам. 4). Новае запазычанне з рус. сена́т ‘тс’ (Крукоўскі, Уплыў, 81) або з польск. senat ‘тс’, якія праз ням. Senat з лац. senātus ‘савет старэйшын’ < senex ‘старац’; гл. Фасмер, 3, 601. Ст.-бел. сенатъ, санатъ, сэнатъ з польск. senat < лац. senātus ‘тс’ (Булыка, Лекс. запазыч., 33).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сена́тар ‘член сената’ (ТСБМ). У сучаснай беларускай мове вядома з 60‑х гг. XIX ст. (Гіст. лекс., 238). Магчыма, праз рус. сена́тор ‘тс або праз польск. senator з ням. Senator ад лац. senātus ‘савет старэйшын’ ад senex ‘старац’ (Фасмер, 3, 601). Ст.-бел. сенатаръ, сонаторъ, сэнаторъ з ст.-польск. senator ад лац. senātor (Булыка, Лекс. запазыч., 24).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пе́рвы, пе́рву ’першы’ (ТС), первый (Бяльк.), укр. первий, стараж.-рус. пьрвь, ст.-польск. pierwy, н.-луж. penv); в.-луж. pjenvy, чэш. і славац. prvy, славен. prvi, серб.-харв. првш макед. прв, балг. пьрвіц ст.-слав. прьвь. прьвый. Прасл. *рьгуь, якое адпавядае ст.-інд. purvo‑ ’пярэдні, папярэдні, першы’, авест. paurva‑, puouruya‑. paoiiyu ’першы’, алб. pore ’самы першы’, ст.-англ. forwosi, forwesi ’першы, правадыр’, тахар. A pärvat ’старэйшын тахар. üpärwesse ’першы’, літ. pirmas ’тс’ < і.-е. *ргН‑ио (Міклашыч, 244; Фасмер, 3, 235; Фрэнкель, 597; Копечны, 2, 684; Махэк₂, 488–489; Бязлай, 3, 132–133; Фурлан (там жа, 105) абгрунтоўвае этымалагічную сувязь *рьгуь з *рт© > ь, гл. правы). Сюды перашый? ’самы пачатак, упершыню’ (Юрч. СЫН); параўн. таксама польск. pierwosć ’першапачатковы, першасны стан’. Архаізм на частцы беларускай моўнай тэрыторыі або запазычанне з рус. первый, параўн. першы (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
саве́т м., в разн. знач. сове́т;
Саве́ты наро́дных дэпута́таў — Сове́ты наро́дных депута́тов;
Вярхо́ўны Саве́т — Верхо́вный Сове́т;
Саве́т Саю́за — ист. Сове́т Сою́за;
Саве́т Нацыяна́льнасцей — ист. Сове́т Национа́льностей;
мясцо́выя ~ты — ме́стные сове́ты;
Сві́рскі се́льскі Саве́т — Сви́рский се́льский Сове́т;
гарадскі́ с. — городско́й сове́т;
Саве́т рабо́чых, сяля́нскіх і салда́цкіх дэпута́таў — ист. Сове́т рабо́чих, крестья́нских и солда́тских депута́тов;
З’езд Саве́таў — ист. Съезд Сове́тов;
Саве́т Міні́страў — Сове́т Мини́стров;
Саве́т Наро́дных Каміса́раў — ист. Сове́т Наро́дных Комисса́ров;
Саве́т пра́цы і абаро́ны — ист. Сове́т труда́ и оборо́ны;
Саве́т Бяспе́кі ААН — Сове́т Безопа́сности ООН;
вучо́ны с. — учёный сове́т;
вае́нны с. — вое́нный сове́т;
педагагі́чны с. — педагоги́ческий сове́т;
С. старэ́йшын — Сове́т старе́йшин
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)