со́нны, -ая, -ае.

1. Які адбываецца ў час сну, звязаны са сном.

С. стан.

Соннае дыханне.

2. Вялы, неактыўны ад жадання спаць, які яшчэ не зусім прачнуўся.

Соннае дзіця.

3. перан. Пасіўны, бяздзейны.

Соннае жыццё.

4. Снатворны (пра лекі).

Сонныя кроплі.

○

Сонная артэрыя — вялікая парная артэрыя з двух бакоў шыі.

Сонная хвароба — інфекцыйнае захворванне, якое характарызуецца моцнай санлівасцю.

◊

Як сонная муха — запаволены і вялы.

|| наз. со́ннасць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

со́нный в разн. знач. со́нны;

со́нный челове́к со́нны чалаве́к;

со́нные глаза́ со́нныя во́чы;

со́нное настрое́ние со́нны настро́й;

со́нный лес со́нны лес;

со́нные ка́пли со́нныя кро́плі;

со́нная арте́рия анат. со́нная артэ́рыя;

со́нная боле́знь мед. со́нная хваро́ба.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

со́нны

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. со́нны со́нная со́ннае со́нныя
Р. со́ннага со́ннай
со́ннае		 со́ннага со́нных
Д. со́ннаму со́ннай со́ннаму со́нным
В. со́нны (неадуш.)
со́ннага (адуш.)		 со́нную со́ннае со́нныя (неадуш.)
со́нных (адуш.)
Т. со́нным со́ннай
со́ннаю		 со́нным со́ннымі
М. со́нным со́ннай со́нным со́нных

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

цяце́ра, -ы, мн. -ы, -це́р, ж. (разм.).

1. Тое, што і цецярук.

2. перан. Пра някемлівага, няспрытнага чалавека (разм., неадабр.).

◊

Глухая цяцера (груб.) — абразлівы выраз, які ўжываецца ў адносінах да глухога чалавека.

Сонная цяцера — пра вялага, соннага чалавека.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

разлахма́чаны, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад разлахмаціць.

2. у знач. прым. Лахматы, кудлаты. Паднялася сонная разлахмачаная галава.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дрымо́тна-со́нны

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. дрымо́тна-со́нны дрымо́тна-со́нная дрымо́тна-со́ннае дрымо́тна-со́нныя
Р. дрымо́тна-со́ннага дрымо́тна-со́ннай
дрымо́тна-со́ннае		 дрымо́тна-со́ннага дрымо́тна-со́нных
Д. дрымо́тна-со́ннаму дрымо́тна-со́ннай дрымо́тна-со́ннаму дрымо́тна-со́нным
В. дрымо́тна-со́нны (неадуш.)
дрымо́тна-со́ннага (адуш.)		 дрымо́тна-со́нную дрымо́тна-со́ннае дрымо́тна-со́нныя (неадуш.)
дрымо́тна-со́нных (адуш.)
Т. дрымо́тна-со́нным дрымо́тна-со́ннай
дрымо́тна-со́ннаю		 дрымо́тна-со́нным дрымо́тна-со́ннымі
М. дрымо́тна-со́нным дрымо́тна-со́ннай дрымо́тна-со́нным дрымо́тна-со́нных

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

со́нны

1. в разн. знач. со́нный; (о погружённом в сон — ещё) спя́щий;

с. чалаве́к — со́нный (спя́щий) челове́к;

~ныя дрэ́вы — со́нные (спя́щие) дере́вья;

~ныя во́чы — со́нные глаза́;

с. настро́й — со́нное настрое́ние;

~ныя ка́плі — со́нные ка́пли;

2. в знач. сущ. спя́щий;

○ ~ная артэ́рыя — анат. со́нная арте́рия;

~ная хваро́ба — мед. со́нная боле́знь;

◊ як ~ная му́ха — как со́нная му́ха;

~нае ца́рства — со́нное ца́рство

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

артэ́рыя, ‑і; Р мн. ‑яў; ж.

1. Крывяносны сасуд, які нясе кроў ад сэрца да розных органаў цела. Лёгачная артэрыя. Сонная артэрыя.

2. перан. Шлях зносін (асабліва водны). Транспартная артэрыя. □ Самая буйная рачная артэрыя Поўначы БССР — Заходняя Дзвіна. Прырода Беларусі.

[Грэч. atrēria.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Сты́рыць ‘стаяць, прысутнічаць, дыжурыць’ (Варл.), ‘украсці’ (Яўс., Мат. Гом.), сту́рыць, сты́рыць ‘тс’ (Сцяшк. Сл.), магчыма, сюды ж стыря́тысь ‘здохнуць, памерці (пра пчол)’ (драг., Жыв. св.). Параўн. рус. сты́рить ‘дражніць; украсці; спрачацца, сварыцца’, сты́ра ‘хто любіць спрачацца’, ‘сонная гультаяватая кабета’, укр. дыял. сти́ра ‘напасць; спакуснік’, а таксама каш. stořëc ‘хваліць, маніць, ашукваць’. Няясна; ненадзейныя параўнанні з ісл. styr ‘вайна’ (Шымк. Собр.), с.-н.-ням. stûr ‘неслухмяны, непакорлівы’ і інш. Гл. Фасмер, 3, 789; ЕСУМ, 5, 416. Хутчэй за ўсё, звязана чаргаваннем з настырны (гл.). Борысь (SEK, 4, 364–365) мяркуе пра сувязь з *strčati, гл. стырчаць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

загубі́цца, ‑гублюся, ‑губішся, ‑губіцца; зак.

Разм.

1. Згубіцца, загінуць, прапасці. Чамусьці на ліст не атрымала [Ганна] адказу — пэўна загубіўся. Гартны.

2. Стаць нябачным сярод каго‑, чаго‑н., знікнуць з вачэй. Наталька злілася з гэтым людскім патокам і загубілася ў ім. Колас.

3. перан. Аказацца непрыметным, закінутым сярод чаго‑н. Загубіўся і здаецца закінутым і ўсімі забытым у таежнай глушы невялікі домік пуцявога абходчыка. Васілевіч. Маленькая сонная вёска загубілася ў лесе. С. Александровіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)