скразня́к
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
скразня́к |
скразнякі́ |
| Р. |
скразняку́ |
скразняко́ў |
| Д. |
скразняку́ |
скразняка́м |
| В. |
скразня́к |
скразнякі́ |
| Т. |
скразняко́м |
скразняка́мі |
| М. |
скразняку́ |
скразняка́х |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
скразня́к, -у́, мн. -і́, -о́ў, м.
Вельмі моцная цяга паветра праз скразныя адтуліны, праёмы і пад.
С. шкодны для здароўя.
|| прым. скразняко́вы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
скразня́к, -ку́ м. сквозня́к
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
скразня́к, ‑у, м.
Моцная цяга паветра праз скразныя адтуліны, праёмы і пад. Рэзкі вецер з захаду гуляў скразнякамі ў прагалах паміж будынкамі. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Скразня́к ‘скразны вецер’ (ТСБМ). Да скразны́ < скрозь з суф. ‑ак. Сюды ж скрасе́нны ‘нідзе не сточаны, суцэльны’ (Варл.) з аглушэннем ‑з‑ у інтэрвакальным становішчы, відаць, пад уплывам маўленчай формы скрось.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сквозня́к м. скразня́к, -ку́ м., про́йма, -мы ж., разг. скавы́ш, -шу́ м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дзьмуць, ‑му, ‑меш, ‑ме; ‑мём, ‑мяце; незак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Несці, гнаць струмень паветра; веяць (пра вецер). Дзьмуў лёгкі ветрык, ласкаючы твар і зганяючы спякоту. Гартны. Ноч была халаднаватая, вецер дзьмуў няроўна: і гусцеў і зменшваўся. Чорны. / у безас. ужыв. Была ўжо глыбокая восень. Дзьмула халоднымі вятрамі, напаўняла канавы дажджом. Ракітны. // безас. Цягнуць, прабіваць (пра скразняк). — Настаюць сапраўдныя халады. Вы бачыце, як дзьме праз вокны?.. Скразняк! Грамовіч.
2. З сілаю выпускаць з рота струмень паветра. Дзьмуць на агонь. □ І хлопчык стаў у дудку дзьмуць, Гамоніць дудка галасліва. Колас. Коля стаяў на каленях і дзьмуў на невялікі грудок сухіх галінак. Ставер.
•••
І ў вус (сабе) не дзьме — не звяртае ўвагі на што‑н., не турбуецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Про́йма 1 ’адтуліна, праход’, ’выраз у адзежы для рукі, рукава’ (ТСБМ, Сцяшк. Сл.; Сл. Брэс.). Рус. про́йма ’тс’. Да праймаць, параўн. праём.
Про́йма 2 ’скразняк, скразны вецер’ (Гарэц., Др.-Падб., ТСБМ, Нас.), ’расслабленне’ (Др.-Падб.). Этымалагічна тое ж, што і пройма 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
про́йма 1, ‑ы, ж.
1. Адтуліна, праход, паглыбленне ў чым‑н., паміж чым‑н. У хаце шарганула засаўка, дзверы крыху адчыніліся, і ў вузкую пройму высунулася галава. Мележ. У проймах паміж хмарамі .. паказаліся сурова і халодна белыя горы Грэнландыі. Брыль.
2. Выраз у адзежы для рукі, рукава. Рукаў з падоўжанай проймай.
про́йма 2, ‑ы, ж.
Абл. Скразняк, скразны вецер. Раптоўна грукнулі дзверы, страшэнная пройма пацягнула да печы. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Бруі́цца ’цячы, ліцца’; бруі́ць ’хутка цячы, пералівацца’, бруя́ ’хваля, цячэнне’ (Сцяшк. МГ); бруі́ць, бруі́цца ’мачыцца’, бруй ’той, хто мочыцца’ (Нас.). Рус. дыял. бруи́ть ’хутка цячы; гучаць’; бруя́ ’струмень’, укр. бру́я ’хуткае цячэнне ў рацэ; скразняк’. Польск. дыял. bruič. Польскае слова Варш. сл. (1, 212) лічыць запазычаннем з бел. мовы, а Бернекер, 88; Траўтман, 37; Фасмер, 1, 221; Брукнер, 42, *brujь, *brujati параўноўваюць з літ. briáutis ’напіраць сілай, лезці’. Параўн. яшчэ рус. дыял. бру́я́ ’рабізна на вадзе’, бруя́ть ’гучаць’. Можа, гукапераймальнае. Далей сюды належаць бел. бруль (= бруй), бру́ліць (= бру́іць), брулі́ ’мача’, гл. Нас. (Фасмер, 1, 221; Бернекер, 88), бруя́к ’водмель’ (Касп.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)