са́кс

назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. са́кс са́ксы
Р. са́кса са́ксаў
Д. са́ксу са́ксам
В. са́кса са́ксаў
Т. са́ксам са́ксамі
М. са́ксе са́ксах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

сакс (род. са́кса) м., ист. сакс

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сакс ист. сакс, род. са́кса м.;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сакс,

гл. саксы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

са́ксы, ‑аў; адз. сакс, ‑а, м.

Старажытнае германскае племя, якое насяляла паўночназаходнюю Еўропу і Брытанію.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Саксо́нцы ’насельніцтва Федэратыўнай рэспублікі Германія, якія жывуць на тэрыторыі былога каралеўства Саксонія’ (ТСБМ), адз. л. саксо́нец, саксо́нка. Укр. Саксо́нія, саксо́нець, рус. Саксо́ния, саксо́нец. З сяр.-лац. Saxonia, Saxones ад ст.-сакс. sahs ’меч з аднабаковым лязом’; гл. Фасмер, 3, 548.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Плі́сканне ’бліск’, пяіскыць ’пабліскваць’ (мсцісл., Юрч. СНЛ). Да бліск, бліскаць. < прасл. *bliskati < і.-е. *bhlei̯‑sk‑/*blei̯gʼ‑sk, роднасныя літ. blyškčti ’ззяць, блішчэць’, англ.-сакс. Ыісап ’тс’, ст.-в.-ням. bleih ’бледны’, ням. Blick ’погляд’ (Трубачоў, Эт. сл., 2, 117). Няясным застаецца пераход б > п.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Піня́га (з шавецкага рамяства) (Сержп. Грам.), польск. pinku, репка ’шавецкі цвік, шавецкая шпілька, якой прыбіваюць падэшву да бота’. З ням. Pinne ’тс’ (Варш. сл., 4, 195) < (н.-ням. pfinne, в.-ням. pfln, англа-сакс. /ля) < с.-ірл. Ьепп ’рог’ (Васэрцыер, 173). Гл. таксама пяняга ’кавалак скуры’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Едва́б ’шоўк’ (Нас., Шат., Касп., Сцяшк., Шпіл., Шн.), ст.-бел. едвабъ ’тс’. Запазычанне з польск. jedwab, якое ў сваю чаргу са ст.-чэш. hedvabie (Булыка, Запазыч., 105). Ст.-чэш. hedvabie, відавочна, герм. паходжання. Сярод лексем найбольш блізкая да верагоднай крыніцы ст.-в.-ням. gutawebbi, ст.-сакс. godowebbi (Слаўскі, 1, 551).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Плоц ’плоскі бок біткі’ (Рам. 8). Відаць, з рус. мовы; параўн. рус. плоц, площа ’плоскі бок ігральнай біты’, ’становішча кінутай біты бокам ці толькі на плоскім баку’, плоцкий ’плоскі’, якое з’яўляецца кантамінаваным утварэннем з плоскі і клец < ням. Klotz ’калода; цурка’ < с.-в.-ням. kloz, англ.-сакс. don ’камяк, гала, клубок’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)