ру́хацца, -аюся, -аешся, -аецца; незак.
1. Знаходзіцца ў руху, перамяшчацца.
Войскі рухаліся на захад.
Р. па службе (атрымліваць павышэнне). Справа не рухаецца (стаіць на месцы).
2. Рушыцца з месца, адпраўляцца.
Р. ў дарогу.
3. Варушыцца (у 1 знач.), мяняць становішча цела.
Сядзець, не рухаючыся.
Ногі не рухаюцца (не можа ступіць, ісці хто-н.).
|| прым. ру́хальны, -ая, -ае (да 3 знач.; спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ру́хацца
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
ру́хаюся |
ру́хаемся |
| 2-я ас. |
ру́хаешся |
ру́хаецеся |
| 3-я ас. |
ру́хаецца |
ру́хаюцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
ру́хаўся |
ру́халіся |
| ж. |
ру́халася |
| н. |
ру́халася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
ру́хайся |
ру́хайцеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
ру́хаючыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
ру́хацца несов.
1. дви́гаться;
во́йскі ру́халіся на за́хад — войска́ дви́гались на за́пад;
2. (слегка двигаться) шевели́ться;
3. страд. дви́гаться; см. ру́хаць 1
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ру́хацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1. Перамяшчацца, перасоўвацца. Гадзіны дзве ўся калона рухалася разам з партызанамі. Колас. І калі полымя ахапіла сцены і з вокан, праз выбітыя рамы, пачалі вылазіць людзі, здольныя яшчэ рухацца, узнялася страляніна. Лынькоў. / у перан. ужыв. І тым не менш справа не рухаецца з месца. «Звязда». // перан. Развівацца ў якім‑н. напрамку. Па шляху капіталістычнага развіцця даволі хутка рухалася ў паслярэформенны перыяд і Беларусь. Ларчанка.
2. Разм. Рушыцца з месца; ісці, адпраўляючыся куды‑н. [Камандзір:] — З’явіцеся да нашага каменданта.., і ён вам скажа, што рабіць. А нам трэба рухацца далей. Маўр.
3. Рабіць рухі; варушыцца. Пад смуглай скурай загарэлых худых шчок рухаліся жаўлакі. Самуйлёнак. [Таня] так змарылася ад перажытага хвалявання, што не магла ні рухацца, ні гаварыць ці нават думаць. Шамякін.
4. Зал. да рухаць (у 1, 2 і 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рухацца, ісці, падавацца, прабірацца, брацца, прасоўвацца, пасоўвацца, сунуцца, кіравацца, накіроўвацца / з вялікай хуткасцю: імчацца, мчацца, мчаць, шыбаваць, несціся; мкнуць, імкнуць, каціцца, перціся (разм.) / рэгулярна ў пэўным кірунку: курсіраваць □ падавацца ў ход, трымаць кірунак, трымаць курс
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
за́дам, прысл.
Задняй часткай, заднім бокам.
Рухацца з.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пехато́й і пехато́ю, прысл.
Рухацца сваімі нагамі, пяшком.
Ісці п.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
амфі́бія
‘расліна; аўтамабіль, танк, якія могуць рухацца па вадзе і па сушы’
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
амфі́бія |
амфі́біі |
| Р. |
амфі́біі |
амфі́бій |
| Д. |
амфі́біі |
амфі́біям |
| В. |
амфі́бію |
амфі́біі |
| Т. |
амфі́біяй
амфі́біяю |
амфі́біямі |
| М. |
амфі́біі |
амфі́біях |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
чла́паць
‘рухацца па чым-небудзь вязкім, гразкім’
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
чла́паю |
чла́паем |
| 2-я ас. |
чла́паеш |
чла́паеце |
| 3-я ас. |
чла́пае |
чла́паюць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
чла́паў |
чла́палі |
| ж. |
чла́пала |
| н. |
чла́пала |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
чла́паючы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
задви́гаться сов. пача́ць ру́хацца, засо́ўгацца; (зашевелиться) заварушы́цца; см. дви́гаться.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)