распалі́ць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
распалю́ |
распа́лім |
| 2-я ас. |
распа́ліш |
распа́ліце |
| 3-я ас. |
распа́ліць |
распа́ляць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
распалі́ў |
распалі́лі |
| ж. |
распалі́ла |
| н. |
распалі́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
распалі́ |
распалі́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
распалі́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
распалі́ць, -палю́, -па́ліш, -па́ліць; -па́лены; зак.
1. што. Прымусіць гарэць.
Р. вогнішча.
2. што. Моцна нагрэць агнём дачырвана.
Р. жалеза.
3. перан., каго-што. Выклікаць узбуджэнне.
Р. гнеў.
4. перан. Развязаць, распачаць (барацьбу, вайну).
Р. пажар вайны.
|| незак. распа́льваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. распа́льванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
распалі́ць сов.
1. разже́чь;
р. касцёр — разже́чь костёр;
2. раскали́ть;
р. жале́за — раскали́ть желе́зо;
3. (у чым) растопи́ть (что);
р. у пе́чы — растопи́ть печь;
4. перен. разже́чь;
р. гнеў — разже́чь гнев;
5. перен. (вызвать сильную охоту — ещё) раззадо́рить
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
распалі́ць, ‑палю, ‑паліш, ‑паліць; зак., каго-што.
1. Прымусіць гарэць агнём, падпаліць (дровы і пад.). Каваля ў кузні сапраўды ўжо не было. Рыгор сам распаліў вугаль. Капусцін. // Раскласці, развесці агонь дзе‑н., у чым‑н. Распаліць печ. Распаліць горан. □ Пасля вячэры распалілі касцёр, паселі кружком пад соснамі. Навуменка. Іван Сяргеевіч прыпомніў, што ў кедрачы, каля сухастояў, ляжала сухое галлё. Пайшоў туды і распаліў агонь. Мяжэвіч.
2. Моцна нагрэць агнём, жарам. — Калі чыгун распаліць, а потым у халодную ваду кінуць — трэсне. Асіпенка.
3. перан. Узмацніць якое‑н. пачуццё, жаданне і пад.; давесці да высокай ступені развіцця. Распаліць цікавасць. Распаліць спрэчкі. □ Відаць .. [немцы] распалілі апетыт іншым, бо неўзабаве прыняліся за яду амаль усе. Шамякін. // Прывесці ў стан узрушэння; запаліць якім‑н. жаданнем. Бацьку гэтыя падказкі [ратнікаў] толькі яшчэ больш, распалілі. Ён хапіўся за Лаўрэнаву стрэльбу, сарваў яе з пляча. Якімовіч.
4. перан. Развязаць, распачаць (барацьбу, вайну). Пра мірныя годы гавару і пра тых, Хто распаліць на прасторах хоча пажары вайны. Смагаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
раскали́ть сов. распалі́ць; нагрэ́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
касцёр², -стра́, мн. -стры́, -стро́ў, м.
Тое, што і вогнішча (у 1 знач.).
Распаліць к.
|| прым. кастро́вы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
распали́ть сов., прям., перен. распалі́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
разже́чь сов., прям., перен. распалі́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
раздзьму́хаць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак., што (разм.).
Дзьмухаючы, прымусіць гарэць; распаліць.
Р. агонь.
|| незак. раздзьму́хваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. раздзьму́хванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
распа́льваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да распаліць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)