расква́сіць, -ква́шу, -ква́сіш, -ква́сіць; -ква́шаны; зак., што (разм.).
1. Размачыць, зрабіць гразкім.
Дарогу расквасіла (безас.), не праехаць.
2. Разбіць да крыві (нос, твар).
Р. нос.
|| незак. расква́шваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
расква́сіць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
расква́шу |
расква́сім |
| 2-я ас. |
расква́сіш |
расква́сіце |
| 3-я ас. |
расква́сіць |
расква́сяць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
расква́сіў |
расква́сілі |
| ж. |
расква́сіла |
| н. |
расква́сіла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
расква́сь |
расква́сьце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
расква́сіўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
расква́сіць сов., прост. расква́сить;
р. нос — расква́сить нос
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
расква́сіць, ‑квашу, ‑квасіш, ‑квасіць; зак., што.
Разм.
1. Размачыць, зрабіць гразкім. Вада заліла лагчыны, расквасіла нізіны, а праз іх і да ўзгоркаў не дабрацца. Бялевіч. / у безас. ужыв. Ісці цяжка: дарогу расквасіла, да чаравікаў прыліпаюць камякі гразі. Навуменка.
2. Разбіць да крыві (нос, твар і пад.). Расквасіць нос. □ — Што было... Што было, — адказваючы на роспыты, сказаў Цімох, — ды расквасіў плешкаю галаву аднаму, другі раз, мо, не палезе. Мурашка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Расква́сіць 1 ’размягчыць, зрабіць мяккім, гразкім’ (ТСБМ, Мат. Гом.), росквасну́ць ’размокнуць ад залішняй вільгаці, стаць гразкім, размякнуць’, ро́сквась ’бездараж’ (ТС). Гл. ква́сіць.
Расква́сіць 2 ’разбіць; разбіць да крыві (нос, твар); рассячы’ (Нас., ТСБМ, Бяльк., Ян.): misku raskvasić (Варл.), расквасіў ён зьмею ўсе двананцаць галоў (Сержп. Казкі). Параўн. польск. rozkwasić разбіць, растаўчы, моцна параніць (да частак цела)’. Непасрэдна звязанае з расква́сіць 1 (гл.), у пераносным выкарыстанні значэння ’ўвільгатніць’ ці ’размякчыць’, ’размясіць (як цеста)’, значэнне ’рассячы’ вынікае з ’разбіць да крыві’. Паводле Запруднага (дыс., 34), значэнні ’выдзеліць кроў’ і ’выдзеліць кіслую вадкасць’ звязаны наўпрост. Малаверагодная версія пра семінарызм ад лац. quatiō, quassus ’разбіваю’, хаця Фасмер (3, 444) пасля Патабні звяртае ўвагу на рус. квас.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
расква́сить сов., прост. расква́сіць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
расква́шаны прост. расква́шенный; см. расква́сіць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
расква́шваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да расквасіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
расква́шваць несов., прост. расква́шивать; см. расква́сіць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
*Расква́ліць, росква́ліць ’разбіць, расквасіць’: роскваліў ему голову (ТС). Няясна, магчыма, звязана з кволы (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)