пялё́скацца
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
пялё́скаюся |
пялё́скаемся |
| 2-я ас. |
пялё́скаешся |
пялё́скаецеся |
| 3-я ас. |
пялё́скаецца |
пялё́скаюцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
пялё́скаўся |
пялё́скаліся |
| ж. |
пялё́скалася |
| н. |
пялё́скалася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
пялё́скайся |
пялё́скайцеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
пялё́скаючыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
пялёскацца несов., обл. (в воде) плеска́ться; бара́хтаться
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пялёскацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
Разм.
1. Ударацца аб што‑н., утвараючы пры гэтым шум; плюхацца (звычайна пра ваду). Мора ў гэты час было спакойнае і ляніва пялёскалася аб гальку. Паслядовіч. Голас замоўк, але ўсім здавалася, што ўсё яшчэ адказваюць, адгукаюцца яму і паплавы з шолахам дубоў, і Дняпро, што пялёскаўся ля берага. Караткевіч.
2. Рухацца, перамяшчацца ў вадзе, распырскваючы яе і робячы пры гэтым характэрныя гукі. У недалёкай рачулцы пялёскаліся, відаць, качкі. Лынькоў.
3. Купацца, мыцца, распырскваючы ваду. Каля.. [дачніц], з берага, пялёскаюцца і вішчаць ад захаплення іх дзеці. Васілевіч. З задавальненнем пялёскалася .. [Людміла] каля студні. Місько.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пялёскацца ’плюхацца, купацца, мыцца’ (ТСБМ; полац., Янк. 2; трак., Сл. ПЗБ), пяле́скацца ’тс’ (Нас.; ашм., Сл. ПЗБ), пяляска́цца ’тс’ (Бір. Дзярж.), пелеска́цца ’паласкацца’ (ПСл), пеляска́ць ’паласкаць, муціць, боўтаць’, пеле́скаць ’разліваць, плюхаць, пляскаць’ (Нас.), пялеска́ць ’паласкаць, пялёхаць’ (Бяльк.), сюды ж пе́леск ’плёск, плёскат’ (Нас.), пялёсканне ’тс’ (ТСБМ), параўн. славен. pelískati ’пляскаць, плюхаць’. На базе гукапераймання, параўн. плёск, пляск, плюск (гл.) і дзеясловы плёскаць, пляскаць, плю́скаць і пад., якім адпавядаюць літ. plekšė́ti ’ляпаць, плюхаць’, plaskúoti ’пляскаць’ і пад. (Міклашыч, 236; Бязлай, 3, 23). Паводле Векслера (Hist., 89), у слове пялёсканне выступае другаснае псеўдапоўнагалоссе на фоне рус. плескание, падобнае да серабро, сярэ́бро, серебрыны (ст.-бел., 1405 г.), дзе ь у *sьrbro асімілюецца да e ў наступным складзе. Інакш (вынік кантамінацыі полоскаться і плескаться) для смал. пелеска́ться Шахматаў (Очерк древн., 153) і Фасмер (3, 229). Сюды ж пяле́скацца ’пералівацца бліскучымі палосамі’ (Нас.), піліскува́цца ’зіхацець яркімі колерамі’ (Бяльк.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
запялёскацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Пачаць пялёскацца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пялёсканне, ‑я, н.
Разм. Дзеянне паводле знач. дзеясл. пялёскацца, а таксама гукі гэтага дзеяння. Раптам, зусім блізка, пачулася лёгкае пялёсканне. Стаховіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Кула́гацца ’плюхацца, пялёскацца’ (Сл. паўн.-зах.). Гл. кулага.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пе́лек ’плёскат, пляск’, пеляска́ць ’паласкаць (бялізну)’, ’муціць, хваляваць’, пеляска́цца ’мыцца ў рацэ, у вадзе’ (Нас.). У выніку кантамінацыі паласкаць і пляскаць (Шахматаў, Очерк, 153), параўн. пялёскацца (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пурхо́тына ’пясчаны, неапрацоўваны ўчастак’ (бяроз., Выг.), параўн. рус. дыял. пурховтце ’месца з пясчанай і рыхлай глебай, дзе любяць “пурхаться” (= пялёскацца) глушцы і рабкі’. Звязана з пу́рха, пу́рхаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пялёхаць ’плюхаць, плёскаць’ (Юрч. Вытв.), пялёхкаць ’тс’ (там жа), пялёхкацца ’плюхацца ў вадзе; няўмела і доўга мыць бялізну’ (Наша Слова, 2000, 6 вер.), пялёхнуцца ’зваліцца’ (Жд. 3), сюды ж пялёх ’пра пялёсканне, наліванне’ (мсцісл., Нар. лекс.). Ад гукапераймальнага па паходжанні слова, суадноснага з гукаперайманнямі на ‑с, параўн. пялёсь, гл. пялёскацца.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)