пэ́цнуць, -ну, -неш, -не; -ні́; зак. (разм.).

1. гл. пэцкаць.

2. каго (што), па чым. Ударыць.

П. па твары.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пэ́цнуць

дзеяслоў, пераходны/непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. пэ́цну пэ́цнем
2-я ас. пэ́цнеш пэ́цнеце
3-я ас. пэ́цне пэ́цнуць
Прошлы час
м. пэ́цнуў пэ́цнулі
ж. пэ́цнула
н. пэ́цнула
Загадны лад
2-я ас. пэ́цні пэ́цніце
Дзеепрыслоўе
прош. час пэ́цнуўшы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

пэ́цнуць сов., однокр.

1. мазну́ть;

2. прост. (ударить) сма́зать

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пэ́цнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.

1. Аднакр. да пэцкаць (у 1 знач.).

2. каго. Разм. Ударыць. Славік абразіўся таксама. Каб хто ў іншым месцы гэтак зняважліва пэцнуў па твары — не паглядзеў бы ні на ўзрост, ні на пасаду, ні на што. А тут прыйшлося змаўчаць. Шамякін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пэ́цкаць, -аю, -аеш, -ае; незак.

1. каго-што ў што і чым. Забруджваць, вымазваць.

П. адзенне. П. рукі.

2. Рабіць брудна, няўмела (разм.).

Не малюе, а пэцкае.

◊

Пэцкаць рукі аб каго-што (разм.) — быць замешаным у што-н. непрыстойнае, нізкае, звязанае з кім-н.

|| зак. вы́пацкаць, -аю, -аеш, -ае; -аны (да 1 знач.), апэ́цкаць, -аю, -аеш, -ае; -аны (да 1 знач.), запэ́цкаць, -аю, -аеш, -ае; -аны (да 1 знач.), спэ́цкаць, -аю, -аеш, -ае; -аны (да 1 знач.), напэ́цкаць, -аю, -аеш, -ае; -аны (да 2 знач.) і упэ́цкаць, -аю, -аеш, -ае; -аны (да 1 знач.).

|| аднакр. пэ́цнуць, -ну, -неш, -не; -ні́ (да 1 знач.; разм.).

|| наз. пэ́цканне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

◎ Пэ́рнуць ’пекануць, стукнуць’: добро пэрнуу (рагач., Мат. Гом.). Імітатыўны дзеяслоў, параўн. пэцнуць, пілікнуць ’тс’ і пад. Параўн. перыць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Пэ́нснуць ’стукнуць, ударыць, пляснуць’ (Скарбы; шчуч., З нар. сл.), тыцнуць ’тс’ (любч., Нар. словатв.). “Глухі” варыянт імітатыўнага дзеяслова бэнцнуць ’тс’ (гл.), параўн. форму без назалізацыі (сведчанне запазычанасці з польск. bęcnąć ’тс’) — пэцнуць ’тс’ (Цых.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Лэмзгаць ’лізаць’, лэмзнуць ’лізнуць’ (ашм.) паходзяць, паводле Грынавяцкене і інш. (Liet. term., 182), з літ. lémžti ’тс’. Нарашчэнне асновы ‑г‑ выражае незакончанае, але шматразовае дзеянне. Аналагічна вэзгаць (гл.) або з глухой зычнай ‑к‑: пэцкаць. Гэта нарашчэнне знікае ў тых жа дзеясловах закончанага трывання (лэмзнуць, пэцнуць).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

сма́зать сов.

1. пама́заць, зма́заць; (колёса — ещё) падма́заць;

2. перен., разг. (дать взятку) падма́заць (каго); даць подма́зку (каму);

3. перен. (сделать нечётким) зма́заць;

сма́зать вопро́с зма́заць пыта́нне;

4. (ударить) прост. ба́цнуць, хво́снуць, пля́снуць, пэ́цнуць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Пэ́цкаць ’мазаць, брудзіць; рабіць няўмела, неахайна’ (ТСБМ, Гарэц., Яруш., Шат.), ’ляпіць глінаю, мазаць; брудзіць’ (Нас.), пе́цкаць ’брудзіць, мазаць’ (ТС), пэ́цнуць ’мазануць; стукнуць’ (ТСБМ), ’гучна ўдарыць; кінуць чым-небудзь ліпкім; упасці’ (Нас.), вытворныя: пэ́цкала, пэ́цкало ’няўмека, неакуратны ў рабоце чалавек, бракароб, партач’ (Сцяц., Сцяшк. Сл., Скарбы; любч., Нар. словатв.; міёр., З нар. сл.), пэ́цкаль ’хто любіць пэцкацца, неахайны, паскуднік’ (Шпіл., Чач., Гарэц., Шат.; брасл., Сл. ПЗБ), ’няўмека, дрэнны майстар’ (ТСБМ; маладз., Янк. Мат.; Яўс., Шат., Бяльк.; міёр., З нар. сл.). Паводле Насовіча, утворана ад гукапераймальнага пэц! ’тое, што і пац!’ (“от звука брошенной на что либо грязи или брошенного чего въ грязь”, Нас., 543); нягледзячы на фанетычныя прыкметы запазычання з польск. peckać ’вэдзгаць, перабіраць, корпацца’, параўн. рус. па́чкать ’пэцкаць’, да вышэйназванай версіі схіляецца Цвяткоў (Запіскі, 2, 75) і канстатуе, што слова не выводзіцца ад кораня *pak‑ (дапускаючы для рускага слова сувязь з пакость ’паскудства’, інакш гл. Фасмер, 3, 223); наяўнасць славен. pecati, peckati, pečkati ’даваць аплявуху; біць па вушах’ і pəčka, pəčkálo ’хто ляніва, марудна і дрэнна працуе’ ўзмацняе прышлую версію. Пра магчымую сувязь названых слоў з pečkȁ ’ядро, костачка’, што дае падставы для семантычнага пераходу ’ўздуцце, разбуханне’ > ’слабы, дрэнны’, гл. Бязлай, Etyma, 163; Куркіна, Этимология–1984, 113; гл. таксама спецыяльна Куркіна, Этимология–1988–1990, 61. Атаясамліванне з укр. пи́цькати ’дрэнна працаваць, корпацца’, якое выводзіцца праз польск. pyćkać, peckać ’тс’ з ням. patschen ’плёскаць (па вадзе)’ (гл. ЕСУМ, 4, 382), здаецца, не мае падстаў.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)