прачу́ць, -чу́ю, -чу́еш, -чу́е; -чу́ты; зак. (разм.).
1. Даведацца па чутках, размовах.
П. пра чыё-н. гора.
2. Пранікнуць пачуццём у сэнс чаго-н.
П. сэрцам усё, што здарылася.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прачу́ць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
прачу́ю |
прачу́ем |
| 2-я ас. |
прачу́еш |
прачу́еце |
| 3-я ас. |
прачу́е |
прачу́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
прачу́ў |
прачу́лі |
| ж. |
прачу́ла |
| н. |
прачу́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
прачу́й |
прачу́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
прачу́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
прачу́ць сов., разг.
1. прослы́шать, узна́ть;
2. прочу́вствовать
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прачу́ць, ‑чую, ‑чуеш, ‑чуе; зак., што з дадан. сказам і без дап.
1. Даведацца, пачуць пра што‑н. Збанок у прэзідыум не сеў, ён, мабыць, прачуў ужо, што яго будуць здымаць. Навуменка. Як толькі прачулі гараджане пра няпрошанага госця, яны замкнулі вароты. Шынклер. — Таня, пэўна, з вёскі вярнулася. Можа, там навіны якія прачула, — зноў нясмела прапанаваў Максім. Машара.
2. Пранікнуць пачуццём у сэнс чаго‑н. [Валошын:] Падумайце, прачуйце вашым сэрцам, Што робіце, куды вы ідзяце? Глебка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прослы́шать сов., разг. прачу́ць, дачу́цца, пачу́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Прачу́тка ’чутка, гаворка’ (Янк. 3.), без прочу́тку ’без просыпу’ (ТС). Да *прачуць < чуць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прачува́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
1. што і з дадан. сказам. Тое, што і прадчуваць. [Марыля:] З самага пачатку я прачувала, што нічога з гэтага.. не выйдзе, і што ж, ці не мая праўда? Купала.
2. Незак. да прачуць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прачу́ты, ‑ая, ‑ае.
Разм.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад прачуць.
2. у знач. прым. Прасякнуты пачуццём. Грыміць напружанай хадой Вялікіх творцаў пакаленне... Ім верш прыветны, сціплы мой, Маё прачутае ўслаўленне. Хадыка. Прачутае жывое слова, Як сталь адменнага ліцця, Грымела мужна і сурова Над злой няпраўдаю жыцця. Глебка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Напру́д ’насілу’ (Сержп., Отч.), сюды ж напру́дзіцца ’напружыцца’ (Пал.), ’напрэгчы ўсе сілы’ (Растарг.). Да *pręd ’цячэнне’, што звязана чаргаваннем з *pręd‑, гл. прадиць, прачуць; іншыя значэнні прадстаўлены ў пруд ’запруда’, прудкі ’хуткі’ і пад. Цікавы архаізм, у якім захавалася першасная семантыка славянскага слова ’сіла, напружанне’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ціка́ўны, ‑ая, ‑ае.
1. Які імкнецца ўсё ўведаць, убачыць ва ўсіх падрабязнасцях. [Стрэлачнік] быў чалавек цікаўны і вельмі любіў прачуць сёе-тое. Колас. Цікаўныя суседкі адна за адной падбягалі зірнуць на Сташэвічаў лён. Чарнышэвіч. / у знач. наз. ціка́ўны, ‑ага, м.; ціка́ўная, ‑ай, ж. Вакол напіралі цікаўныя, падскаквалі, каб убачыць, каго злавілі. Хомчанка. Сабраліся члены прафкома, прафоргі і так цікаўныя. Карпюк. // Які выяўляе жаданне ўсё ўведаць, убачыць. [Раман] нават не заўважыў цікаўных і не вельмі спагадлівых позіркаў сваіх таварышаў па рабоце. Чарнышэвіч.
2. Які пашырае свой кругагляд, папаўняе веды; дапытлівы. Многаму навучыла яго [Тураўца] — уважлівага, цікаўнага — партыйная работа. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)