пра́х
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
| Н. |
пра́х |
| Р. |
пра́ху |
| Д. |
пра́ху |
| В. |
пра́х |
| Т. |
пра́хам |
| М. |
пра́ху |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
прах, -у, м. (высок.).
Астанкі цела чалавека пасля смерці.
◊
Пайсці прахам (разм.) — загінуць, знішчыцца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прах (род. пра́ху) м. прах, оста́нки ед. нет;
◊ пайсці́ ~хам — пойти́ пра́хом;
у пух і п. — в пух и прах
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прах м.
1. (пыль) уст. пыл, род. пы́лу м., мн. нет;
2. перен. (о недолговечном) ма́рнасць, -ці ж.;
3. (останки) прах, род. пра́ху м., мн. нет, аста́нкі, -каў ед. нет;
◊
пойти́ пра́хом пайсці́ пра́хам;
прах его́ возьми́ бран. лі́ха яго́ бяры́;
в пух и прах у пух і прах, ушчэ́нт, датла́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прах, ‑у, м.
Цела чалавека пасля смерці; труп. Яна і ехала сюды,.. каб пабачыць, дзе спачывае яе дзіця, каб пакланіцца яго праху... Сачанка.
•••
Пайсці прахам гл. пайсці.
У пух і прах гл. пух.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Прах ’цела чалавека пасля смерці’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ, ТС), ’пыл’, ’зямля; пагібель’ (Нас.), ’гніллё’ (Ян.), ’мноства, шмат’ (ТС), пра́хі ’малаздольныя, гультаяватыя пачаткоўцы-нячысцікі, якія служаць на пабягушках у іншых нячысцікаў’ (Нік., Няч.). Запазычанне з ц.-слав. прахъ замест усх.-слав. порохъ (гл. Фасмер, 3, 355; ESJSt, 12, 697). Адносна шляхоў запазычання гл. Цвяткоў, Запіскі, 2, 61; Цыхун, Зб. памяці Талстога, 418. Значэнне пра́хі выводзіцца з ’мелкі, дробны’. Ускосная семантычная аналогія ў чэш. prachy ’грошы’, першапачаткова — ’дробныя грошы’ (гл. Махэк₂, 478). Паводле Нікіфароўскага (Нік., Няч., 33), эўфемізм да слова чэ́рці (гл. чорт), параўн. чэш. дыял. prachél ’чорт’. Значэнне ’мноства’ на базе значэння ’пыл’ (’многа, як пылу’). Відаць, не звязана з н.-луж. prach ’толькі што, якраз’, адносна якога гл. Шустар-Шэўц, 2, 1148. Далей гл. порах.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
тло, -а, н. (разм.).
Тое, што сатлела, спарахнела, згніло; тлен, прах, попел.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
аста́нкі, -аў (высок.).
Цела нябожчыка або тое, што засталося ад яго цела; прах.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
аста́нкі ед. нет оста́нки, прах м.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пух, -у, м.
1. Мяккія і тонкія валаскі пад пер’ем птушак, шэрсцю жывёл.
Гусіны п.
Казіны п.
2. Тонкія лёгкія валаскі на скуры твару, на целе.
П. на твары ў дзіцяці.
3. Тоненькія валаконцы на раслінах, пладах.
Тапаліны п.
◊
Ні пуху ні пер’я (разм.) — пажаданне ўдачы.
У пух і прах (разм.) — зусім, канчаткова.
Разбіць у пух і прах.
|| памянш. пушо́к, -шку́, м. Над верхняй губой прабіваецца п.
|| прым. пухо́вы, -ая. -ае (да 1 знач.).
Пуховая хустка (з казінага пуху).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)