прасто́ра
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
| Н. |
прасто́ра |
| Р. |
прасто́ры |
| Д. |
прасто́ры |
| В. |
прасто́ру |
| Т. |
прасто́рай
прасто́раю |
| М. |
прасто́ры |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
прасто́ра, -ы, ж.
1. Адна з форм (поруч з часам) існавання матэрыі, якая бясконца развіваецца і характарызуецца працягласцю і аб’ёмам.
П. і час.
2. Працягласць, месца, неабмежаванае бачнымі памерамі.
Нябесная п.
3. Свабодны прамежак паміж чым-н., месца, дзе што-н. змяшчаецца.
Свабодная п. паміж сцяной і сталом.
|| прым. прасто́равы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прасто́ра ж.
1. в разн. знач. простра́нство;
час і п. — вре́мя и простра́нство;
беспаве́траная п. — безвозду́шное простра́нство;
паве́траная п. — возду́шное простра́нство;
бо́язь ~ры — боя́знь простра́нства;
2. см. прасто́р;
○ мёртвая п. — мёртвое простра́нство
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прасто́ра, ‑ы, ж.
1. Неабмежаваная працягласць (ва ўсіх вымярэннях, напрамках). Бязмежная прастора. Паветраная прастора. // Спец. Адна з асноўных усеагульных аб’ектыўных форм існавання матэрыі, якая характарызуецца працягласцю і аб’ёмам. Асноўныя формы ўсякага быцця ёсць прастора і час; быццё па-за часам ёсць такая ж найвялікшая бяссэнсіца, як быццё па-за прасторай. Энгельс.
2. Свабодны прамежак паміж чым‑н. Калі круг рытма іх танца канчаўся і пачынаўся нанова, .. [падлеткі] былі ўжо ў іншым месцы, наколькі дазваляла прастора пакоя. Чорны. Ён [Вінцэсь] бы будаваў так, каб была прастора, многа паветра, каб вока цешылася. Мікуліч.
3. Вялікі ўчастак зямной або воднай паверхні. Навокал — неабсяжная прастора пад бяздоннай веліччу неба. Брыль. Над туманнай воднай прасторай таксама вісяць зоркі, не такія, праўда, яркія, як над гарамі, што відаць праз чыстае горнае паветра. Дуброўскі.
4. перан. Тое, што і прастор (у 2 знач.). Новая .. работа на курганах яму [Варонічу] вельмі па сэрцу: прастора, цішыня, а самае важнае — ніхто не перашкаджае... Ракітны. Я паклічу цябе ў свет прыгожае казкі, Дзе прастора для мар і задумам ёсць шыр. Чарнушэвіч.
•••
Мёртвая прастора — прастора, якая не прастрэльваецца франтавым агнём.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Прасто́ра, прасто́р ’разлегласць, абшар’, ’свабода, воля’ (ТСБМ, Нас.), укр. прості́р, рус. просто́р, польск. przestwor (з *przestor пад уплывам otworzyć ’адкрыць, адчыніць’, гл. Банькоўскі, 2, 911), славац. priestor, чэш. prostor, славен. próstor, серб.-харв. про́стор, балг. просто́р, макед. простор. Прасл. *prostorъ роднаснае *prosterti (гл. прасцерці). Супастаўляюць са ст.-інд. prastaráḥ ’падсцілка з саломы; раўніна’, staraḥ ’пласт’, лат. stara ’паласа’ і інш. (Бязлай, 3, 127; БЕР, 5, 774; Сной₂, 586).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
простра́нство ср. прасто́ра, -ры ж.;
вре́мя и простра́нство час і прасто́ра;
безвозду́шное простра́нство беспаве́траная прасто́ра;
возду́шное простра́нство паве́траная прасто́ра;
вре́дное простра́нство шко́дная прасто́ра;
боя́знь простра́нства мед. бо́язь прасто́ры;
мёртвое простра́нство воен., ав. мёртвая прасто́ра.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бо́к
‘напрамак; мясцовасць; прастора’
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
бо́к |
бакі́ |
| Р. |
бо́ку |
бако́ў |
| Д. |
бо́ку |
бака́м |
| В. |
бо́к |
бакі́ |
| Т. |
бо́кам |
бака́мі |
| М. |
баку́ |
бака́х |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
пралё́т
‘адкрытая прастора; участак чыгуначнага шляху’
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
пралё́т |
пралё́ты |
| Р. |
пралё́та |
пралё́таў |
| Д. |
пралё́ту |
пралё́там |
| В. |
пралё́т |
пралё́ты |
| Т. |
пралё́там |
пралё́тамі |
| М. |
пралё́це |
пралё́тах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
sbm2012,
tsblm1996.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
беспаве́траны, -ая, -ае.
Не запоўнены паветрам.
Беспаветраная прастора.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
беспаве́траны безвозду́шный;
○ ~ная прасто́ра — физ. безвозду́шное простра́нство
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)