прапо́рцыя
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
прапо́рцыя |
прапо́рцыі |
| Р. |
прапо́рцыі |
прапо́рцый |
| Д. |
прапо́рцыі |
прапо́рцыям |
| В. |
прапо́рцыю |
прапо́рцыі |
| Т. |
прапо́рцыяй
прапо́рцыяю |
прапо́рцыямі |
| М. |
прапо́рцыі |
прапо́рцыях |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
прапо́рцыя, -і, мн. -і, -цый, ж.
1. У матэматыцы: роўнасць дзвюх адносін (у 2 знач.).
Арыфметычная п.
Геаметрычная п.
2. Пэўныя суадносіны частак паміж сабой.
Правільныя прапорцыі ў частках пабудовы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прапо́рцыя ж., в разн. знач. пропо́рция;
пра́вільныя ~цыі ча́стак це́ла — пра́вильные пропо́рции часте́й те́ла;
арыфметы́чная п. — арифмети́ческая пропо́рция
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прапо́рцыя, ‑і, ж.
1. Суадноснасць частак паміж сабой. Плечы [жанчыны], праўда, вузкія, але ў агульнай прапорцыі яе фігуры зусім нармальныя. Ермаловіч. // Пэўная колькасная суадноснасць паміж чым‑н.
2. Спец. Роўнасць паміж дзвюма адносінамі чатырох велічынь. Арыфметычная прапорцыя.
[Лац. proportio.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Прапорцыя ’суаднесенасць частак паміж сабой’ (ТСБМ). Ст.-бел. пропорция (препорцыя) XVII ст. < ст.-польск. proporcyja (Булыка, Лекс. Запазыч., 154). Сучаснае беларускае з рус. пропо́рция ’тс’ (Крукоўскі, Уплыў, 78), якое, відаць, праз польск. proporcja з лац. prōportiō ’суаднесенасць’ (гл. Фасмер, 3, 376. з літ-рай).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пропо́рция в разн. знач. прапо́рцыя, -цыі ж.;
геометри́ческая пропо́рция мат. геаметры́чная прапо́рцыя;
пропо́рция в частя́х зда́ния прапо́рцыя ў ча́стках буды́нка.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сячэ́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле дзеясл. сячы (у 1–4 знач.).
2. Паверхня, плоскасць, па якой што‑н. рассечана, разрэзана (у сапраўднасці або ўяўна). Плошча сячэння. Папярочнае сячэнне. □ Ахтан, узняўшы бровы, моўчкі маляваў трубкі рознага сячэння. Алешка.
•••
Залатое сячэнне — прапорцыя, у якой адна частка адносіцца да другой, як усё цэлае да першай часткі.
Кесарава сячэнне — аперацыя рассячэння брушной сценкі або похвы і маткі ў цяжарная жанчыны для нараджэння дзіцяці (робіцца пры немагчымасці нармальных родаў).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
залаты́, -а́я, -о́е.
1. гл. золата.
2. у знач. наз. залаты́, -о́га, мн. -ы́я, -ы́х, м. Манета з золата, чырвонец.
3. Колеру золата, бліскуча-жоўты.
Залатыя валасы.
Залатая восень.
4. перан. Шчаслівы, радасны.
З. час.
З. век.
5. перан. Цудоўны, выдатны.
З. чалавек.
Залатыя рукі (умелыя).
6. перан. Дарагі, любімы.
Залатыя мае дзеткі.
○
Залатое сячэнне (спец.) — гарманічная прапорцыя, у якой адна частка адносіцца да другой, як усё цэлае да першай часткі.
◊
Залатая моладзь — пра моладзь з забяспечаных слаёў грамадства, якая вядзе марнатраўнае жыццё.
Залатая сярэдзіна — пра спосаб дзеяння, пры якім пазбягаюць крайнасцей, рызыкі, смелых рашэнняў.
Залатое вяселле (разм.) — пяцідзесяцігоддзе сямейнага жыцця.
Залатое дно — пра невычэрпную крыніцу багацця, даходу.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
обра́тный адваро́тны; зваро́тны;
обра́тный путь даро́га наза́д, зваро́тная даро́га;
обра́тная сторона́ адваро́тны бо́к;
обра́тный смысл адваро́тны сэнс;
обра́тный биле́т ж.-д. зваро́тны біле́т, біле́т для прае́зду туды́ і наза́д;
обра́тная пропо́рция, обра́тная величина́ мат. адваро́тная прапо́рцыя, адваро́тная велічыня́;
◊
обра́тная си́ла закона юр. зваро́тная сі́ла зако́на.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адваро́тны
1. (не лицевой) обра́тный, оборо́тный;
адваро́тны бок — обра́тная (оборо́тная) сторона́;
2. (противоположный) обра́тный;
адваро́тны сэнс — обра́тный смысл;
раскла́сці ў адваро́тным пара́дку — расположи́ть в обра́тном поря́дке;
3. мат. обра́тный;
адваро́тная велічыня́ — обра́тная величина́;
4. разг. (отвратительный) проти́вный, отвра́тный;
○ адваро́тная прапо́рцыя — обра́тная пропо́рция;
адваро́тная сі́ла зако́на — юр. обра́тная си́ла зако́на;
◊ у адваро́тным вы́падку — в проти́вном слу́чае;
адваро́тны бок медаля́ — обра́тная сторона́ меда́ли
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)