пе́на
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
| Н. |
пе́на |
| Р. |
пе́ны |
| Д. |
пе́не |
| В. |
пе́ну |
| Т. |
пе́най
пе́наю |
| М. |
пе́не |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
пе́на, -ы, ж.
1. Пузырыстая маса, якая ўтвараецца на паверхні некаторых вадкасцей.
Марская п.
Мыльная п.
Зняць пену з супу.
2. Густая белаватая з пузыркамі сліна, якая выступае на губах пры некаторых хваробах, моцным хваляванні.
З пенай на губах гаварыць (таксама перан.; у гневе, раз’юшанасці; разм., неадабр.).
|| прым. пе́нны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пе́на пе́на, -ны ж.;
мы́льная пе́на мы́льная пе́на;
◊
с пе́ной у рта з пе́най на губа́х.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пе́на ж., в разн. знач. пе́на; (лошадиный пот — ещё) мы́ло;
мы́льная п. — мы́льная пе́на;
п. на хва́лях — пе́на на волна́х;
ко́ні ў пе́не — ло́шади в мы́ле;
◊ з пе́най на губа́х — с пе́ной у рта
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пе́на, ‑ы, ж.
1. Непразрыстая, лёгкая пузырыстая маса, якая ўтвараецца на паверхні некаторых вадкасцей ад калыхання, узбоўтвання, награвання, браджэння і пад. Хвалі раўнамерна набягаюць на бераг, пакідаючы на пяску пушыстыя шматкі белай пены. В. Вольскі. Саша стаяла каля прыпечка, як на варце, падкладала ў агонь трэскі, здымала з варыва пену. Шамякін. [Пан] Застаўляе стол дубовы Сытаю ядою, Мёд, віно ў жбанах б’е пенай, Як бы мора тое. Купала.
2. Пузырыстая лёгкая маса, утвораная растворам мыла. Мыльная пена. // перан. Што‑н. вельмі лёгкае, падобнае на такую масу. Сяджу на пні. Ногі па калені тонуць у ружовай пене верасу. Ігнаценка.
3. Пот у выглядзе белых камякоў, які выступае ад стомленасці ў некаторых жывёлін. // Густая белаватая з пузыркамі сліна, якая выступае на губах пры некаторых хваробах, моцным хваляванні і пад.
•••
З пенай на губах — у гневе, шаленстве, раз’юшанасці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пе́на ’лёгкая пузырыстая маса на паверхні вадкасцей; маса, утвораная растворам мыла’ (ТСБМ, Шат., ТС, Сл. ПЗБ), ’пена на мыльнай вадзе’ (паўн.-усх., ЛА, 3), ’пот у каня’ (Сл. ПЗБ), ’плесня’ (арш., ЛА, 4). Сюды ж пе́нка ’пенка на малацэ’ (там жа), пе́нкі ’прыгаркі (бульба); ’лупіны (ад бульбы)’ (там жа), пе́няць ’пеніцца, пакрывацца пенай’ (Сл. ПЗБ). Укр. пі́на, рус. пе́на ’пена, сліна’, польск. piana, н.-луж. pěnki ’пена’, в.-луж. pěna ’накіп’; ’сліна ля рота’, чэш. pěna ’пена, накіп’, славац. pena ’тс’, славен. pẹ́na, ст.-славен. pejna, серб.-харв. пје̏на, харв. spjȅna, макед. пена, балг. пя́на, ст.-слав. пѣны ’пена, пена ля рота’. Прасл. *pěna, роднаснымі да якога будуць літ. spáinė ’смуга пены’, ст.-прус. spoayno ’пена піва, якое бродзіць’, лац. spūma ’пена, пырскі’, pūmex ’пемза’, ст.-в.-ням. veim, ст.-інд. phḗnas (м. р.), асец. fink ’пена, накіп’ < і.-е. *(s)poi̯ + *‑mn‑o/*‑mn‑ā (Фасмер, 3, 231. з літ-рай; Аткупшчыкоў, Из истории, 233 і 235).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пена...,
Першая састаўная частка складаных слоў, якая 1) адпавядае па значэнню слову «пена», напрыклад: пенагенератар, пенатушыцель; 2) надае слову значэнне: атрыманы шляхам змешвання з пенай, напрыклад: пенабетон, пенашкло, пенапласт.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шум², -у, м. (разм.).
Пеністы налёт на паверхні супу і пад. пры кіпенні, а таксама пена на сырадоі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пе́нны, -ая, -ае.
1. гл. пена.
2. Пакрыты пенай, пеністы або напоўнены вадкасцю з вялікай пенай.
Пенная вада.
П. вогнетушыцель.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
мы́ло ср.
1. мы́ла, -ла ср.;
2. (пена) пе́на, -ны ж.;
ло́шадь вся в мы́ле конь уве́сь у пе́не.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)