Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
пе́на, -ы, ж.
1. Пузырыстая маса, якая ўтвараецца на паверхні некаторых вадкасцей.
Марская п.
Мыльная п.
Зняць пену з супу.
2. Густая белаватая з пузыркамі сліна, якая выступае на губах пры некаторых хваробах, моцным хваляванні.
З пенай на губах гаварыць (таксама перан.; у гневе, раз’юшанасці; разм., неадабр.).
|| прым.пе́нны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пе́напе́на, -ны ж.;
мы́льная пе́на мы́льная пе́на;
◊
с пе́ной у рта з пе́най на губа́х.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пе́наж., в разн. знач.пе́на; (лошадиный пот — ещё) мы́ло;
мы́льная п. — мы́льная пе́на;
п. на хва́лях — пе́на на волна́х;
ко́ні ў пе́не — ло́шади в мы́ле;
◊ з пе́най на губа́х — с пе́ной у рта
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пе́на, ‑ы, ж.
1. Непразрыстая, лёгкая пузырыстая маса, якая ўтвараецца на паверхні некаторых вадкасцей ад калыхання, узбоўтвання, награвання, браджэння і пад. Хвалі раўнамерна набягаюць на бераг, пакідаючы на пяску пушыстыя шматкі белай пены.В. Вольскі.Саша стаяла каля прыпечка, як на варце, падкладала ў агонь трэскі, здымала з варыва пену.Шамякін.[Пан] Застаўляе стол дубовы Сытаю ядою, Мёд, віно ў жбанах б’е пенай, Як бы мора тое.Купала.
2. Пузырыстая лёгкая маса, утвораная растворам мыла. Мыльная пена.//перан. Што‑н. вельмі лёгкае, падобнае на такую масу. Сяджу на пні. Ногі па калені тонуць у ружовай пене верасу.Ігнаценка.
3. Пот у выглядзе белых камякоў, які выступае ад стомленасці ў некаторых жывёлін. // Густая белаватая з пузыркамі сліна, якая выступае на губах пры некаторых хваробах, моцным хваляванні і пад.
•••
З пенай на губах — у гневе, шаленстве, раз’юшанасці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пе́наж Scháum m -(e)s;
марска́я пе́наа Gischt m -(e)s;
мы́льная пе́наа Séifenschaum m -(e)s;
зняць пе́нау Scháum ábschöpfen;
пакры́ты пе́наай (праконей) mit Schaum bedéckt;
◊ з пе́наай на ву́снах wútschäumend, wútschnaubend
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
пена
Том: 24, старонка: 71.
Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)
пена
Том: 24, старонка: 71.
Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)
Пе́на ’лёгкая пузырыстая маса на паверхні вадкасцей; маса, утвораная растворам мыла’ (ТСБМ, Шат., ТС, Сл. ПЗБ), ’пена на мыльнай вадзе’ (паўн.-усх., ЛА, 3), ’пот у каня’ (Сл. ПЗБ), ’плесня’ (арш., ЛА, 4). Сюды ж пе́нка ’пенка на малацэ’ (там жа), пе́нкі ’прыгаркі (бульба); ’лупіны (ад бульбы)’ (там жа), пе́няць ’пеніцца, пакрывацца пенай’ (Сл. ПЗБ). Укр.пі́на, рус.пе́на ’пена, сліна’, польск.piana, н.-луж.pěnki ’пена’, в.-луж.pěna ’накіп’; ’сліна ля рота’, чэш.pěna ’пена, накіп’, славац.pena ’тс’, славен.pẹ́na, ст.-славен.pejna, серб.-харв.пје̏на, харв.spjȅna, макед.пена, балг.пя́на, ст.-слав.пѣны ’пена, пена ля рота’. Прасл.*pěna, роднаснымі да якога будуць літ.spáinė ’смуга пены’, ст.-прус.spoayno ’пена піва, якое бродзіць’, лац.spūma ’пена, пырскі’, pūmex ’пемза’, ст.-в.-ням.veim, ст.-інд.phḗnas (м. р.), асец.fink ’пена, накіп’ < і.-е.*(s)poi̯ + *‑mn‑o/*‑mn‑ā (Фасмер, 3, 231. з літ-рай; Аткупшчыкоў, Из истории, 233 і 235).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пена...,
Першая састаўная частка складаных слоў, якая 1) адпавядае па значэнню слову «пена», напрыклад: пенагенератар, пенатушыцель; 2) надае слову значэнне: атрыманы шляхам змешвання з пенай, напрыклад: пенабетон, пенашкло, пенапласт.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
