Verbum

адназна́чны¹, -ая, -ае.

1. Тоесны па сэнсе з іншым.

Адназначныя выразы.

2. Які мае толькі адно значэнне.

Адназначныя словы.

|| наз. адназна́чнасць, -і, ж.

аднагало́снасць, -і, ж.

1. Поўная згода ўсіх па якім-н. пытанні.

2. Аднадушная падача галасоў за адно і тое ж рашэнне пры галасаванні.

Прынцып аднагалоснасці.

злучы́ць¹, злучу́, злу́чыш, злу́чыць; злу́чаны; зак.

1. каго-што. Саставіць з многага (многіх) адно цэлае, аб’яднаць, зліць адно з другім.

З. намаганні.

З. свае сілы.

З. два прадпрыемствы ў адно.

2. што. Змацаваць, звязаць адно з другім.

З. правады.

3. што з чым. Звязаць, спалучыць.

З. тэорыю з практыкай.

4. каго-што з кім-чым. Устанавіць зносіны, сувязь паміж кім-, чым-н.

З. гарады чыгункай.

З. каго-н. з кім-н. па тэлефоне.

|| незак. злуча́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. злучэ́нне, -я, н.

ураўнава́жыць, -жу, -жыш, -жыць; -жаны; зак., што.

1. Зрабіць аднолькавым па вазе.

У. шалі вагаў.

2. перан. Дабіцца раўнавагі, зрабіць роўным, ураўнаваць адно з другім.

У. сілы праціўнікаў.

|| незак. ураўнава́жваць, -аю, -аеш, -ае.

чаргава́цца, -гу́юся, -гу́ешся, -гу́ецца; -гу́йся; незак.

1. Паслядоўна, па чарзе заменьваць адно другім; перыядычна паўтарацца.

2. У лінгвістыцы: заканамерна замяняцца адзін другім (пра гукі) у каранях або афіксах роднасных слоў або форм.

|| наз. чаргава́нне, -я, н.

прыгна́ць², -ганю́, -го́ніш, -го́ніць; -гані; -гна́ны; зак., што да чаго (спец.).

Прыладзіць так, каб адно да аднаго падыходзіла па памерах.

П. вечка да бочкі.

|| незак. прыганя́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. прыго́нка, -і, ДМ -нцы, ж.

П. дэталей.

адзі́н, аднаго́, м.; адна́, адно́й (аднае́), ж.; адно́, аднаго́, н.; адны́, -ы́х; ліч. кольк.

1. Лік.

А. плюс два.

2. Колькасць, якая абазначаецца лічбай

1.

А. метр.

Адна кніга.

Сем раз адмерай, адзін — адрэж (прыказка).

3. у знач. наз. адзі́н, аднаго́, м.; адна́, адно́й (аднае́), ж. Пра чалавека.

Сямёра аднаго не чакаюць (прыказка).

4. у знач. прым. Без іншых, асобна ад іншых, у адзіноце.

А. расце дуб на далёкім полі.

5. Пусты, пакінуты, адзінокі.

Хата праз колькі дзён застанецца адна без гаспадароў.

6. Тое, што ёсць, без наяўнасці чаго-н. другога.

Аб адной вадзе сыт не будзеш (прыказка).

7. у знач. прым. Ніхто іншы або нішто іншае, акрамя названага тут; у спалучэнні з выдзяляльна-абмежавальнай часц. «толькі»; ужыв. для выдзялення і ўзмацнення значэння таго слова, да якога адносіцца.

Адно толькі стажарышча чарнелася засохлымі галінамі.

Не спадабаўся балет адной ёй.

Ты ў нас адна, адна такая ў свеце.

8. у знач. наз. адно́, аднаго́, н.

Пра яго мы ведаем адно: ён быў студэнтам.

9. у знач. прым. Той самы, тоесны; аднолькавы; у спалучэнні са словамі «і той», «і тая», «і тое», «і тыя»; у знач. наз. адно́, аднаго́, н.

Стаяць на адным месцы.

А. і той чалавек.

Адна і тая песня.

Адно і тое пытанне.

Адны і тыя падзеі.

Гаворыць адно і тое.

10. у знач. прым. Суцэльны, непадзельны, адзіны; у знач. наз. адно́, аднаго́, н.

Галіны пераблытаны ў а. шалаш.

Што азначае сіла ўсяго народа, з’яднаная ў адно?

11. у знач. займ. З прыназоўнікам «з» ужыв. для выдзялення асобы, прадмета, з’явы і пад. або некалькіх асоб, прадметаў з якой-н. катэгорыі, асяроддзя, раду.

А. з прысутных параіў не спяшацца.

Здраднік — а. з шаснаццаці.

12. у знач. прым. У спалучэнні з «другі» ўжыв. пры пералічэнні, проціпастаўленні шэрагу прадметаў, з’яў, асоб; у знач. наз. адзі́н, аднаго́, м; адна́, адно́й (аднае́), ж.; адно́, аднаго́, н.; у знач. ліч. парадк. Першы з пералічаных прадметаў, з’яў, асоб і пад.

Праходзіць момант, а. і другі, праходзяць хвіліны.

А. чалавек — высокі, другі — зусім нізкі.

Гаварыць адно, а думаць другое.

Адно другому не замінае.

Адзін пень гарэў, а другі спіну грэў (прыказка).

13. у знач. прым. У спалучэнні з «другі» ўжыв. пры супастаўленні якіх-н. якасцей, уласцівасцей, дзеянняў і пад., якія, мяняючыся, робяць прадмет, асобу, з’яву і пад. іншымі.

Адна справа — паэзія, другая — проза.

14. у знач. неазнач. займ. Якісьці, нейкі.

А. багаты пан вельмі любіў слухаць казкі.

◊

Адзін другога варты (разм., неадабр.) — пра людзей, якія аднолькава маюць адмоўныя якасці.

Адзін за адным; адзін за другім — услед, паслядоўна, па чарзе.

Адзін канец (разм.) — усё роўна, няхай будзе так.

Адзін на адзін — без сведак.

Адзін пад адзін (адна пад адну, адно пад адно) (разм., адабр.) — усе роўныя па росце, па сіле.

Адзін перад адным (адна перад адной, адно перад адным) — не адстаючы, спаборнічаючы.

Адзін у адзін (адна ў адну, адно ў адно) (разм., адабр.) — адборныя, адной велічыні, якасці.

Адна нага тут, другая там (разм.) — вельмі хутка (збегаць і пад.).

Ні адзін — ніхто з усіх.

Усе да аднаго (разм.) — усе без выключэння.

Усе як адзін (разм.) — пагалоўна ўсе.

|| парадк. пе́ршы, -ая, -ае (да 1 знач.).