няве́рны
прыметнік, якасны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
няве́рны |
няве́рная |
няве́рнае |
няве́рныя |
| Р. |
няве́рнага |
няве́рнай
няве́рнае |
няве́рнага |
няве́рных |
| Д. |
няве́рнаму |
няве́рнай |
няве́рнаму |
няве́рным |
| В. |
няве́рны (неадуш.)
няве́рнага (адуш.) |
няве́рную |
няве́рнае |
няве́рныя (неадуш.)
няве́рных (адуш.) |
| Т. |
няве́рным |
няве́рнай
няве́рнаю |
няве́рным |
няве́рнымі |
| М. |
няве́рным |
няве́рнай |
няве́рным |
няве́рных |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
няве́рны, -ая, -ае.
1. Які парушае вернасць каму-, чаму-н.; здрадлівы.
Н. сябар.
2. Які парушае вернасць у шлюбе.
Н. муж.
3. Недакладны ва ўспрыманні.
Н. слых.
4. у знач. наз. няве́рны, -ага, м.; няве́рная, -ай, ж., мн. -ыя, -ых. Той (тая), хто вызнае чужую веру.
Гарэлі вёскі няверных на беразе Дуная.
|| наз. няве́рнасць, -і, ж. (да 1—3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
няве́рны
1. прил., в разн. знач. неве́рный;
н. чалаве́к — неве́рный челове́к;
н. слых — неве́рный слух;
~нае во́ка — неве́рный глаз;
2. в знач. сущ., рел., уст. неве́рный
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
няве́рны, ‑ая, ‑ае.
1. Які парушае вернасць каму‑, чаму‑н.; здрадлівы. Сяброў няверных Там [на караблі] не можа быць І кволым там Няма чаго рабіць. Гілевіч. // Які парушае вернасць у каханні, у шлюбе. Хоць і зорачка — ды не вячэрняя, І каханачка — ды няверная. Багдановіч.
2. Недакладны ва ўспрыманні. Няверны слых.
3. у знач. наз. няве́рны, ‑ага, м.; няве́рная, ‑ай, ж. Уст. Той (тая), хто прыняў чужое веравызнанне.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
неве́рный
1. (неправильный) няпра́вільны; (неточный) недакла́дны; (ошибочный, ложный) памылко́вы;
неве́рное реше́ние зада́чи няпра́вільнае (памылко́вае) рашэ́нне зада́чы;
неве́рный перево́д няпра́вільны (недакла́дны) перакла́д;
2. уст. (ненадёжный) ненадзе́йны, няпэ́ўны;
неве́рное де́ло ненадзе́йная (няпэ́ўная) спра́ва;
3. (нарушающий обязательства, супружескую верность, верность в любви) няве́рны, здра́длівы;
неве́рный челове́к няве́рны (здра́длівы) чалаве́к;
4. (неуверенный, нетвёрдый) няцвёрды; (колеблющийся) хі́сткі;
неве́рная похо́дка няцвёрдая пахо́дка;
неве́рная рука́ няцвёрдая рука́;
5. (о слухе, зрении и т. п.) няве́рны; фальшы́вы;
неве́рная но́та фальшы́вая но́та;
неве́рный слух няве́рны слых;
неве́рный глаз няве́рнае во́ка;
6. сущ., уст. няве́рны, -нага м.; недаве́рак, -рка м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Няве́рнік ’недаверлівы чалавек; від гульні ў карты’ (Некр.), няверка ’тс’ (ТС). Вытворнае ад не верыць, няверны, параўн. нявера ’недаверлівы чалавек’ (Ян.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Гяу́р ’назва іншавераў у мусульман’. Рус. гяу́р ’тс’. Запазычанне непасрэдна з рус. мовы. У рус. мове з тур. giaur, перс. gäbr, а гэта з араб. kāfir ’няверны’. Гл. Локач, 50; Фасмер, 1, 480.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
І́рад ’мучыцель, кат’ (ТСБМ), и́род ’вораг, бязбожны чалавек; скупы, скнара; няверны, яўрэй’ (Нас.), и́родка ’бязбожная жанчына’ (Нас.), и́рода ’яўрэй’ (Мядзв.). Рус. и́род ’мучыцель, кат’, дыял. ’скупы’, укр. і́род ’бязлітасны, жорсткі чалавек, кат’, и́род ’ліхадзей, чорт’ (Грынч.). Ад імені цара Іудзеі Ірада (грэч. Ηρώδης), які паказваецца ў Евангеллі жорсткім, бязлітасным чалавекам (Фасмер, 2, 139; Шанскі, 2, I, 114).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пяра́варацень ’няўстойлівы ў сваіх поглядах і паводзінах’ (Арх. ГУ), пёрэваратень ’тс’ (Растарг.). З рус. паўд. перевертень, перёвертень, перевертень, переваротень ’той, хто перайшоў у іншую веру, пераняў іншыя звычкі і мову’, ’чалавек, які рэзка мяняе свае погляды’, ’здраднік’, ’няверны ў каханні’ < переворотить ’перавярнуць’. Беларускім паводле паходжання з’яўляецца пярэварацень ’той, хто з чалавека пераўтвараецца ў жывёлу’ (гл.) ці ’той, хто змяніў сваю веру’ (Нас.). Да вярнуць, варочаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Недаве́рак ’той, хто не верыць’ (Бяльк., ТСБМ): Niedawierki każuć, szto czerwiaka zubatocza niema na świeci (Пятк. 2), ’дысідэнт, не адной веры’ (Нас.), недавя́рак ’недаверлівы чалавек’ (Сцяц.), ’злыдзень, прахвост’ (дзярж., Нар. сл.), укр. недові́рок ’рэнегат; малаверны’, польск. niedowiarek ’няверны, ерэтык, адшчапенец; няверуючы, атэіст; малаверны чалавек’. Здаецца, што тут аб’ядналіся розныя па паходжанню словы; адны з іх утвораны ад не давяраць або з больш ранняга спалучэння не да веры (польск. nie do wiary) ’цяжка паверыць’, якія маглі з’явіцца самастойна ў кожнай з моў, іншыя запазычаны з польскай мовы, куды, як мяркуецца, трапілі з чэш. nedověrek ’ерэтык, адступнік’ (параўн. Урбаньчык, ZPSS, 1988, 457).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)