не́чага¹, не́чаму, не́чага, не́чым, не́ аб чым.
1. займ. адмоўны, з інф. Няма нічога, каб...
Чытаць нечага, трэба ісці ў бібліятэку.
Хлеба нечым нарэзаць.
2. займ. неазнач. ў Р(ад займенніка «нешта»). Чагосьці.
Для нечага ж трэба яму ехаць у горад?
3. часц. Лепш бы; дарэчы (разм.).
Заадно нечага і родных наведаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
не́чага
займеннік, адмоўны, безасабовы
|
адз. |
| - |
| Н. |
- |
| Р. |
не́чага |
| Д. |
- |
| В. |
- |
| Т. |
- |
| М. |
- |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
не́чага
часціца
Крыніцы:
krapivabr2012,
tsblm1996.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
не́чага², у знач. безас. вык., з інф.
Не трэба, няма патрэбы, няма сэнсу.
Н. заўчасна пра гэта думаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
не́чага I
1. мест. отриц. в род. п. не́чего;
н. чыта́ць — не́чего чита́ть;
2. мест. неопр., в род. п. чего́-то; см. не́шта I;
3. частица разг. уж лу́чше; по кра́йней ме́ре; кста́ти;
узя́ў бы н. ўсё — взял бы уж лу́чше всё;
забяры́ н. і гэ́та — забери́ уж и э́то
не́чага II в знач. сказ. (не следует) не́чего; (нет смысла — ещё) не́зачем, не́ к чему;
ды тут і ду́маць н. — да тут и ду́мать не́чего;
н. спяша́цца — не́чего (не́зачем, не́ к чему) спеши́ть;
н. крыча́ць — не́чего (не́зачем) крича́ть;
н. было́ туды́ хадзі́ць — не́чего (не́зачем) бы́ло туда́ ходи́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
не́чага 1, нечаму, нечага, нечым, не аб чым.
1. займ. адмоўны (ужываецца з інф. у ролі галоўнага слова). Няма нічога, каб... Чытаць нечага, трэба ісці ў бібліятэку. Хлеба нечым нарэзаць. □ Жыць весела, ды есці нечага. Прыказка.
2. займ. неазначальны ў Р (ад займ. нешта). Чагосьці. У хаце адна Аўгінька. Яна стаіць і глядзіць нечага ў акно. Зарэцкі. Для нечага ж дадзены чалавеку і смутак і туга. Васілёнак.
3. часціца. Разм. Лепш бы; дарэчы. Узяў бы нечага ўсё. □ Пятрусь сеў на воз, сарваў сваю злосць на кані, сцебануўшы яго пугаю разоў са тры, каб заадно нечага і жонцы задаць страху. Колас.
не́чага 2, у знач. безас. вык., з інф.
Не трэба; няма патрэбы, няма сэнсу. І думаць нечага. Нечага спяшацца.
•••
Нечага на бога ківаць гл. ківаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
не́чы
займеннік, няпэўны, безасабовы
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
не́чы |
не́чая |
не́чае |
не́чыя |
| Р. |
не́чага |
не́чай
не́чае |
не́чага |
не́чых |
| Д. |
не́чаму |
не́чай |
не́чаму |
не́чым |
| В. |
не́чага (адуш.)
не́чы (неадуш.) |
не́чую |
не́чае |
не́чых
не́чыя |
| Т. |
не́чым |
не́чай
не́чаю |
не́чым |
не́чымі |
| М. |
не́чым |
не́чай |
не́чым |
не́чых |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
не́шта
займеннік, няпэўны, безасабовы
|
адз. |
| - |
| Н. |
не́шта |
| Р. |
не́чага |
| Д. |
не́чаму |
| В. |
не́шта |
| Т. |
не́чым |
| М. |
не́чым |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
ама́ль, прысл.
Без нечага, мала чаго не хапае да чаго-н., каля, блізка, прыблізна.
Ён а. дарослы.
Працавалі а. цэлы дзень.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
удыга́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак., перад кім (разм.).
Старацца задобрыць каго-н. ліслівасцю; падлізвацца, паддобрывацца.
Нечага мне перад ім у.
|| наз. удыга́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)