не́где нареч. няма́ дзе, не́дзе.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

◎ Не́гдзе ’недзе; няма дзе’ (Сл. ПЗБ, Пятк. 2), нёгдзя ’тс’ (карэл., Нар. лекс., Сл. ПЗБ), рус. негде ’тс’, польск. niegdzie ’недзе’, каш. ńegse, чэш. nékde, славац. niekde, в.-луж. nehdźe, н.-луж. negźe, славен. дыял. negde, серб.-харв. негде, балг. дыял. негде, макед. негде. Прасл. *nekbdef утворана шляхам аглюцінацыі з часціцы *пё‑ (гл. не-) і пытальнага займеннікі *kbdě (гл. дзе); аманімічныя формы са значэннем ’няма дзеі узніклі ва ўсходнеславянскіх мовах са спалучэнняў тыпу *не есть где > не е(сть) где > негде, напр., негдзе перайсці (ESS/J SG, 2, 481; Шустар-Шэўц, 13, 998). Параўн. нёдзе, нейдзе.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

не́дзе нареч.

1. не́где;

н. ўсім се́сці — не́где всем сесть;

2. где́-то;

н. забраха́лі саба́кі — где́-то зала́яли соба́ки;

◊ н. я́блыку ўпа́сці — не́где я́блоку упа́сть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

приткну́ться прям., перен. прыткну́цца;

не́где приткну́ться няма́ дзе прыткну́цца.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прыткну́цца сов., разг.

1. прикосну́ться, притро́нуться;

п. па́льцам да гара́чай кастру́лі — прикосну́ться (притро́нуться) па́льцем к горя́чей кастрю́ле;

2. приткну́ться;

няма́ дзе п. — не́где приткну́ться

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

приклони́ть сов., разг. прыхілі́ць, прыхіну́ць; (пригнуть) прыгну́ць, мног. папрыгіна́ць; (прислонить) прытулі́ць, мног. папрыту́льваць;

приклони́ть ве́тви де́рева к земле́ прыхілі́ць (прыгну́ць) галі́ны дрэ́ва да зямлі́;

◊

не́где го́лову приклони́ть няма́ дзе галаву́ прытулі́ць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

разгуля́ться сов., разг.

1. разгуля́цца;

не́где ему́ разгуля́ться няма́ дзе яму́ разгуля́цца;

ребёнок разгуля́лся и не спит дзіця́ разгуля́лася і не спіць;

2. (о погоде) безл. распаго́дзіцца, вы́пагадзіцца;

пого́да разгуля́лась распаго́дзілася, вы́пагадзілася.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Няма́ ’няма, рус. нет’ (Нас., Мал., Гарэц., Касп., Шат., Сл. ПЗБ, Сл. ЦРБ), нема́ ’тс’ (ТС, Сл. ПЗБ, Ян.), німа́ ’тс’ (Яруш., Касп., Кліх, Бяльк., Сл. ПЗБ), ст.-бел. нима, нема (XVI ст., Карскі 2-3, 77), укр. нема(е), польск. nie ma, чэш. дыял. nima, славац. néma, níma, в.-луж. nima, серб.-харв. нема, макед. нема, балг. ня́ма. Форма 3 ас. адз. л. ад *ne (адмоўе) і *jьměti (гл. мець); сцяжэнне адбылося самастойна ў асобных славянскіх мовах, параўн. ст.-слав. не имамь (інф. не имѣти), балг. нямам, серб.-харв. не̑мāм (не́мати), славен. nímam, némam (nímati) і пад., гл. Карскі 2-3, 77; Дурыданаў, Зб. Мірчаву, 1979, 156; таксама як і страта прэдыкатыўнасці, параўн. бел. дыял. нема семяно́ (Карскі 2-3, 369). Няма падстаў насуперак Кюнэ (Poln., 81) разглядаць бел. няма як паланізм, параўн. несцягнутую дзеяслоўную форму ў немаека ’няма, нямашака’ (ТС), нымайка ’тс’ (Сл. Брэс.). Пра адносную старажытнасць бел. няма сведчаць спалучэнні тыпу няма‑дзе, няма‑калі, няма‑каго (Гарэц.), што адпавядаюць рус. негде, некогда, некого і пад. (Карскі 2-3, 451), параўн. таксама спецыфічную паралель балг. дыял. не ми е ко́ли ’мне няма калі, няма часу’, серб.-харв. дыял. немая ко̏ље ’тс’ (БЕ, 1978, 6, 525).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

я́блык м. я́блоко ср.;

○ ада́маў я. — анат. ада́мово я́блоко;

во́чны я. — анат. глазно́е я́блоко;

◊ я. разла́ду — я́блоко раздо́ра;

у ~кі — (о масти лошадей) в я́блоках;

збіць на го́ркі я. — изби́ть до полусме́рти;

~ку няма́ дзе ўпа́сці — я́блоку не́где упа́сть;

я. ад я́блыні недалёка адко́чваецца (па́дае) — посл. я́блоко от я́блони недалеко́ па́дает

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прытулі́ць сов.

1. (да каго, чаго) прижа́ть (к кому, чему); прислони́ть (к чему);

п. дзіця́ да грудзе́й — прижа́ть ребёнка к груди́;

п. галаву́ да паду́шкі — прислони́ть го́лову к поду́шке;

2. перен. приюти́ть, приласка́ть, пригре́ть;

3. (спрятать, защитить) укры́ть;

стары́ лес ~лі́ў партыза́н — ста́рый лес укры́л партиза́н;

◊ няма́ дзе галаву́ п. — не́где (не́куда) го́лову приклони́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)