нату́га, -і, ДМ -ту́зе, ж. (разм.).
Празмернае напружанне сіл.
Чырванець ад натугі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нату́га
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
| Н. |
нату́га |
| Р. |
нату́гі |
| Д. |
нату́зе |
| В. |
нату́гу |
| Т. |
нату́гай
нату́гаю |
| М. |
нату́зе |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
нату́га ж., разг. нату́га, напряже́ние ср.; надса́да;
з ~гі — с нату́ги (от напряже́ния)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нату́га ж., разг. нату́га, -гі ж.; (напряжение) напру́жванне, -ння ср.;
с нату́ги з нату́гі (з напру́жання).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нату́га, ‑і, ДМ ‑тузе, ж.
Празмернае напружанне сіл. Конь з натугай вырываў ногі з чорнай твані. Лобан. Бурмакоў націснуў плячом, чырванеючы ад натугі. Накрыўка раптам адскочыла, адкрываючы выхад. Шыцік. / Пра машыны, механізмы. Зазвінеў матор ад вялікай натугі. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Нату́га ’напружанне’ (Нас., Яруш., Гарэц., Бяльк.), ’празмернае напружанне сіл’ (Сл. ПЗБ), натужыць ’нацягнуць, напружыць’ (Бяльк.). Гл. тугі́, ту́жыць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
надса́да ж., прост.
1. (натуга) нату́га, -гі ж.;
2. (надрыв) надры́ў, -ры́ву м.;
ка́шель с надса́дой ка́шаль з надры́вам;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Перарэза ’назольнае дзіцё’ (Шах.). Утворана ад перарэзаць ’знішчыць, загубіць’ < пера- і рэзаць (гл.) пры дапамозе суф. ‑а (як плакса, назола і інш.). Параўн. яшчэ рус. арх., алан., наўг. перерез ’моцная стомленасць, змора’, ’натуга, надрыў’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
надса́да, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.
Разм.
1. Празмернае напружанне сіл; натуга. [Пшэборскі] крыху збянтэжыўся і, тыкаючы пальцам перад сабою, гаварыў з надсадай, з прыціскам: — Так, так... вам, усім вам, — яшчэ да канца не дагаварваючы каму — «усім». Пестрак.
2. Пашкоджанне чаго‑н., хвароба ў выніку празмернага напружання сіл, натугі. Надсада ад падымання вялікага цяжару.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ату́га ’цяжкія акалічнасці’ (Нас., Гарэц.). Укр. отуга ’тс’, рус. дыял. отуга ’дзеянне па дзеяслову отужать ’рабіць тужэй’. Параўн. ст.-рус. отътуга ’палягчэнне’. Бязафіксная форма аддзеяслоўнага назоўніка з чаргаваннем у — я (< ǫ — ę) ад дзеяслова, роднаснага абцяжваць (*otęžati; ст.-слав. отѧжати ’абцяжваць’). Параўн. туга, натуга.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)