напе́рснік

‘расліна’

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз.
Н. напе́рснік
Р. напе́рсніку
Д. напе́рсніку
В. напе́рснік
Т. напе́рснікам
М. напе́рсніку

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

напе́рснік², -а, мн. -і, -аў, м. (уст.).

Блізкая асоба, якой давяраюць свае тайны.

|| ж. напе́рсніца, -ы, мн. -ы, -ніц.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

напе́рснік¹, -а, мн. -і, -аў, м.

Частка верхавой конскай збруі з трох рамянёў, з якіх адзін ідзе ад персяў да папругі, а два — па баках.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

напе́рснік

‘асоба’

назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. напе́рснік напе́рснікі
Р. напе́рсніка напе́рснікаў
Д. напе́рсніку напе́рснікам
В. напе́рсніка напе́рснікаў
Т. напе́рснікам напе́рснікамі
М. напе́рсніку напе́рсніках

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

напе́рснік I м. (часть упряжи) напе́рсник

напе́рснік II м., уст., лит. напе́рсник

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

напе́рснік ​1, ‑а, м.

Уст.

1. Блізкая давераная асоба або таварыш, якому давяраюць свае тайны. Наперснік паэта.

2. Традыцыйны персанаж у класічных трагедыях 17–18 ст. ст. — друг галоўнага героя. Выконваць ролі наперснікаў.

напе́рснік ​2, ‑а, м.

Спец. Частка вупражы верхавога каня, якая складаецца з перакрыжаваных на грудзях рамянёў, з якіх адзін ідзе ўніз паміж пярэднімі нагамі да папругі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

напе́рсніца, ‑ы, ж.

Уст.

1. Жан. да наперснік ​1.

2. Палюбоўніца, наложніца.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

напе́рсник​II (часть упряжи) напе́рснік, -ка м., нагру́днік, -ка м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

напе́рсник​I уст. напе́рснік, -ка м.; (любимец) улюбёнец, -нца, м., любі́мец, -мца м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Напа́рстак (Нас., ТСБМ, Сл. ПЗБ), ’напарстак’, ’металічны абручык, з дапамогай якога каса прымацавана да касільна’ (слуц., Нар. словатв., Сцяц., Янк. 2), неперсток ’тс’ і ’пярсцёнак’ (ТС), неперстак ’металічнае колца, якім прымацавана каса да касся’ (навагр., свісл., кап., Шатал., Ян.), напэрсток ’тс’ (драг., Нар. словатв., пруж., Выг.), ’сякерка для кляпання кос’ (драг., Жыв. сл.), сюды таксама наперснік ’напарстак’ (ТС), ’пярсцёнак’ (Ян.), наперснык ’пярсцёнак’, ’напарстак’ (Мат. Гом.). Формы з а ў беларускай мове успрымаюцца як запазычанні з польск. naparstek (параўн. заўвагу Насовіча: «употребляется шляхтою»); што датычыць іншых форм, то яны могуць быць працягам даўніх утварэнняў ад *pьrstъ ’палец’, у тым ліку вытворнага *napьrstъkъ, параўн. рус. напёрсток, укр. наперсток, чэш., славац. naprstek серб.-харв. напрстак, балг. напръстек, дыял. радоп. напарстек, макед. напрсток, першапачаткова, відаць, ’пярсцёнак’ або іншае ўпрыгожанне, якое надзявалася на палец. Значэнне ’рэхва, колца ў касе’ — вынік пераносу. Формы на ‑нік, вядомыя і іншым славянскім мовам (рус. наперстник, в.-луж. naporstnik, славен. naprstnik, балг. напръстник), пазнейшыя па ўтварэнню (Брукнер, 354; Махэк₂, 486–487; Шустар-Шэўц, 13, 988).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)