нада́ць, -да́м, -дасі́, -да́сць; -дадзі́м, -дасце́, -даду́ць; нада́ў, -дала́, -дало́; нада́й; -да́дзены; зак.
1. што. Даць, прыдаць чаму-н. якую-н. форму, выгляд, якасць, уласцівасць і пад.
Н. пастанове сілу закона.
Н. сур’ёзны выраз твару.
2. што. Прысвоіць каму-н. званне, надзяліць паўнамоцтвамі і пад.
Н. званне заслужанага дзеяча навукі.
Н. чын маёра.
3. што. Выявіць у якой-н. форме.
Н. гліне форму гаршка.
4. перан., што. Аднесціся, паставіцца пэўным чынам да чаго-н.
Н. вялікае значэнне гэтаму выпадку.
5. што і чаго. Павялічыць, зрабіць больш прыкметным што-н. у кім-, чым-н.
Н. рашучасці абмеркаванню падзеі.
|| наз. нада́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нада́ць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
нада́м |
нададзі́м |
| 2-я ас. |
надасі́ |
надасце́ |
| 3-я ас. |
нада́сць |
нададу́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
нада́ў |
надалі́ |
| ж. |
надала́ |
| н. |
надало́ |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
нада́й |
нада́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
нада́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
нада́ць сов.
1. в разн. знач. прида́ть;
н. зако́нную сі́лу — прида́ть зако́нную си́лу;
н. сур’ёзны вы́раз тва́ру — прида́ть серьёзное выраже́ние лицу́;
2. (звание) присво́ить; (о чине — ещё) произвести́ (в кого);
н. го́днасць заслу́жанага дзе́яча наву́кі — присво́ить зва́ние заслу́женного де́ятеля нау́ки;
н. чын капіта́на — произвести́ в капита́ны;
3. (воплотить) прида́ть; обле́чь (во что);
н. фо́рму — прида́ть фо́рму; обле́чь в фо́рму
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нада́ць, ‑дам, ‑дасі, ‑дасць; ‑дадзім, ‑дасце, ‑дадуць; пр. надаў ‑ла, ‑ло; заг. надай; зак.
1. што. Даць, прыдаць чаму‑н. якую‑н. форму, выгляд, якасць, уласцівасць і пад. Надаць законную сілу дакументу. Надаць бляск падлозе. □ Высокай каронай ляглі .. [валасы] вакол галавы, падалі твару адбітак нейкай асаблівай жаночай велічнасці. Васілевіч. — Ну, чым не палескія рабінзоны?! — стараючыся надаць свайму голасу бадзёрасць, прамовіў Андрэй. Скрыпка.
2. што. Надзяліць каго‑н. чым‑н. (званнем, правам, паўнамоцтвамі і пад.). Надаць чын капітана. □ — Чаму невясёлы? — запытаў я. — Вам жа першаму ў рэспубліцы надалі годнасць народнага артыста! Рамановіч. // Даць назву чаму‑н. Ах, гэты край нізін і круч, Равы, суглінкавыя пашы... Табе ў адзнаку — Беларусь Надалі назву продкі нашы. Таўбін.
3. перан.; што. Аднесціся, паставіцца да чаго‑н. так ці іначай. Назаўтра Кулікоўскі не бачыў Будніка, аднак не надаў гэтаму значэння. Галавач. Маці нібы і не чула ці не надала ўвагі.. [Міхасёвым] словам. Сіўцоў.
4. што і чаго. Павялічыць, зрабіць больш прыкметным што‑н. у кім‑, чым‑н. Надаць адвагі. Надаць сіл. □ Смелы тон слоў Закрэўскага і ўся яго вытрымка надалі фурманшчыку смеласць. Чорны. Сутычка з паліцыяй не спалохала рабочых, але абурыла і надала больш рашучасці. Шамякін.
5. безас. або ў спалучэнні са словамі «чорт», «чэрці» і пад., каму і з інф. Разм. Зрабіць што‑н. непатрэбнае, непажаданае, недарэчнае. [Дзед:] — Надалі чэрці Якушу звязацца з муляровай дачкой. Скрыган.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прафілява́ць, -лю́ю, -лю́еш, -лю́е; -лю́й; -лява́ны; зак. і незак., што (спец.).
1. Надаць (надаваць) чаму-н. правільны профіль (у 2 знач.).
П. дарогу.
2. Надаць (надаваць) профіль (у 3 знач.), адпавядаць профілю (у 3 знач.).
|| наз. прафілява́нне, -я, н. і прафілёўка, -і, ДМ -ўцы, ж. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Прыхарашы́ць ’зрабіць больш прыгожым, надаць прыгажэйшы выгляд’, прыхарашы́цца ’апрануцца прыгожа, хораша, лепш, чым раней, чым звычайна’; ’надаць сабе больш прыгожы выгляд’ (ТСБМ, Шпіл.), прихараше́нне ’ўбор, убранне, упрыгожванне’ (Шпіл.), прыхаро́шаны ’прыбраны’ (узд., Жд. 3). Да харошы, харашэць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
намагні́ціць, -нічу, -ні́ціш, -ні́ціць; -ні́чаны; зак., што.
Надаць якому-н. целу якасці магніта.
Н. сталёвы стрыжань.
|| незак. намагні́чваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прыхарашы́цца, -рашу́ся, -ро́шышся, -ро́шыцца; зак. (разм.).
Апрануцца прыгожа, надаць сабе прыгажэйшы выгляд.
|| незак. прыхаро́швацца, -аюся, -аешся, -аецца.
|| наз. прыхаро́шванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
асвяці́ць
‘надаць святасць’
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
асвячу́ |
асвяці́м |
| 2-я ас. |
асвяці́ш |
асвяціце́ |
| 3-я ас. |
асвяці́ць |
асвяця́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
асвяці́ў |
асвяці́лі |
| ж. |
асвяці́ла |
| н. |
асвяці́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
асвяці́ |
асвяці́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
асвяці́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
sbm2012,
tsblm1996.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)