мерзлатазна́ўства, -а, н.
Навука пра мёрзлыя тоўшчы ў зямной кары і мёрзлыя горныя пароды.
|| прым. мерзлатазна́ўчы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
мё́рзлы
прыметнік, якасны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
мё́рзлы |
мё́рзлая |
мё́рзлае |
мё́рзлыя |
| Р. |
мё́рзлага |
мё́рзлай
мё́рзлае |
мё́рзлага |
мё́рзлых |
| Д. |
мё́рзламу |
мё́рзлай |
мё́рзламу |
мё́рзлым |
| В. |
мё́рзлы (неадуш.)
мё́рзлага (адуш.) |
мё́рзлую |
мё́рзлае |
мё́рзлыя (неадуш.)
мё́рзлых (адуш.) |
| Т. |
мё́рзлым |
мё́рзлай
мё́рзлаю |
мё́рзлым |
мё́рзлымі |
| М. |
мё́рзлым |
мё́рзлай |
мё́рзлым |
мё́рзлых |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
сезо́нна-мёрзлы
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
сезо́нна-мёрзлы |
сезо́нна-мёрзлая |
сезо́нна-мёрзлае |
сезо́нна-мёрзлыя |
| Р. |
сезо́нна-мёрзлага |
сезо́нна-мёрзлай
сезо́нна-мёрзлае |
сезо́нна-мёрзлага |
сезо́нна-мёрзлых |
| Д. |
сезо́нна-мёрзламу |
сезо́нна-мёрзлай |
сезо́нна-мёрзламу |
сезо́нна-мёрзлым |
| В. |
сезо́нна-мёрзлы (неадуш.)
сезо́нна-мёрзлага (адуш.) |
сезо́нна-мёрзлую |
сезо́нна-мёрзлае |
сезо́нна-мёрзлыя (неадуш.)
сезо́нна-мёрзлых (адуш.) |
| Т. |
сезо́нна-мёрзлым |
сезо́нна-мёрзлай
сезо́нна-мёрзлаю |
сезо́нна-мёрзлым |
сезо́нна-мёрзлымі |
| М. |
сезо́нна-мёрзлым |
сезо́нна-мёрзлай |
сезо́нна-мёрзлым |
сезо́нна-мёрзлых |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
адта́яць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́й; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Тое, што і адтаць.
Замарожанае мяса адтаяла.
2. што. Вывесці з замарожанага стану, размарозіць.
А. мёрзлыя яблыкі.
А. халадзільнік.
|| незак. адта́йваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ты́цкацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
Разм. Тое, што і тыкацца 1. Хлопцы і дзяўчаты тыцкаліся туды-сюды, тапталіся на месцы. Асіпенка. Рыжая карова трэслася з холаду і тыцкалася пысай у мёрзлыя грады. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Мярзля́к, мерзля́к ’чалавек, вельмі адчувальны да холаду, марозу’, ’мёрзлы прадмет’, ’замёрзлы выступ гразі’, ’лядзяк’ (ТСБМ, Шат., Ян.; клец., Нар. лекс.; смарг., Сл. ПЗБ), мярзьля́чча ’мёрзлыя камякі’, ’мёрзлая гародніна’ (Бяльк., Растарг., ТС). Да мёрзлы < мерзнуць (гл.). Аб суфіксе ‑як гл. Сцяцко, Афікс. наз., 130–131.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ве́ка, ‑а, н.
1. Верхняя частка скрынкі, пасудзіны, якой закрываюць гэту скрынку, пасудзіну; накрыўка. Века куфра, кубла. □ Алеся засмяялася і пайшла да скрыні, што стаяла паміж ложкам і грубкай, падняла века. Шамякін. Мёрзлыя камякі зямлі глуха падалі на сасновыя векі дамавін. Лынькоў.
2. Тое, што і павека. Векі самі зліпаліся, галава, як не свая, хілілася ўніз. Шахавец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гуз, ‑а, м.
Пукатасць, нараст на целе чалавека або жывёлы ад удару, запалення і пад. Набіць гуз. □ Дужай мужчынскай рукою, якой так даўно не было на светлай галаве Даніка, Мікола правёў па «сівых» валасах малога, намацаў гуз ад кія і, заплюшчыўшы вочы, праз зубы ціха вылаяўся. Брыль. // Пукатая няроўнасць на чым‑н. Снегу было мала, на каляіністых дарогах чарнелі мёрзлыя земляныя гузы. Чорны. Скрыпучым голасам зарыпіць журавель над студняю з трухлявым дзер[а]вяным зрубам і гузамі лёду каля яго. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Галашчо́к ’моцны мароз’ (Шат., Яшкін), таксама ’замёрзлая зямля без снегу’ (Шатал.), ’першы лёд на балоце, на рацэ’, ’мёрзлыя рунныя палі, груд з азімымі пасевамі’, ’адкрытае месца, узгорак, дзе вецер здзімае снег; гальнае замёрзлае балота’ (гл. у Яшкіна, там і геаграфія слова). Сустракаецца і форма галашчо́ка (Яшкін). Аналагічныя словы ёсць у іншых усх.-слав. мовах. Параўн. рус. голоще́к ’галалёдзіца; чысты тонкі лёд без снегу’, укр. голощі́к, голощо́к ’галалёдзіца; лёд, непакрыты снегам’. Можна меркаваць, што ў аснове назвы ляжыць вобраз: ’голыя, замёрзлыя шчокі’, ’шчокі непакрытыя, таму замёрзлыя’. Усе іншыя значэнні другасныя, узніклі пры дапамозе метафарызацыі. Гэта асабліва адносіцца да розных назваў рэльефу.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
скарэ́жаны, ‑ая, ‑ае.
Разм.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад скарэжыць.
2. у знач. прым. Скрыўлены, сагнуты, скарабачаны. Абапал дарог усюды віднеліся адзнакі нядаўніх баёў — чорныя варонкі, скарэжаныя машыны. Мележ. Рыжая карова трэслася з холаду і тыцкалася пысай у мёрзлыя грады, дзе яшчэ аставаліся рэшткі скарэжанага на марозе капусніку і бурачніку. Чорны. Галаўнёў азірнуўся. Блізка ад яго стаяў скарэжаны танк. Дудо.
3. перан.; у знач. прым. Разм. Зменены да непазнавальнасці, скажоны. Скарэжаны твар [Міхі] стаў спакойным, праяснеў, і хворы пачаў дыхаць роўна і глыбока. Самуйлёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)