мачавы́
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
мачавы́ |
мачава́я |
мачаво́е |
мачавы́я |
| Р. |
мачаво́га |
мачаво́й
мачаво́е |
мачаво́га |
мачавы́х |
| Д. |
мачаво́му |
мачаво́й |
мачаво́му |
мачавы́м |
| В. |
мачавы́ (неадуш.)
мачаво́га (адуш.) |
мачаву́ю |
мачаво́е |
мачавы́я (неадуш.)
мачавы́х (адуш.) |
| Т. |
мачавы́м |
мачаво́й
мачаво́ю |
мачавы́м |
мачавы́мі |
| М. |
мачавы́м |
мачаво́й |
мачавы́м |
мачавы́х |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
мачавы́ мочево́й;
м. пузы́р — мочево́й пузы́рь;
○ ~вая кіслата́ — мочева́я кислота́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
мачавы́, ‑ая, ‑ое.
Які мае адносіны да мачы. Мачавы пузыр.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мача́, -ы́, ж.
Вадкасць, што выдзяляецца ныркамі як прадукт абмену рэчываў.
|| прым. мачавы́, -а́я, -о́е.
М. пузыр.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
мочево́й мачавы́;
мочево́й пузы́рь мачавы́ пузы́р;
мочевы́е ка́мни мед. мачавы́я камяні́;
мочева́я кислота́ хим. мачава́я кіслата́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
катэ́тэр, ‑а, м.
Медыцынская трубка, якая ўводзіцца ў канапы і поласці цела (галоўным чынам у мачавы пузыр) для іх апаражнення або прамывання.
[Ад грэч. kátheter — зонд.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сцыку́н ’мачавы пухір’ (іван., навагр., вусн. паведамл.). Кантамінацыя сцаць і сікун ’тс’, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сіку́н 1 ‘мачавы пузыр’ (пін., Дразд., Сл. ПЗБ), ‘хто мочыцца пад сябе’ (ашм., Стан., Пятк. 2). Укр. палес. сіку́н ‘тс’. Да сікаць (гл.).
Сіку́н 2 ‘братаўка дубраўная, Melampyrum nemorosum L.’ (Маш.). Мабыць, да сікаць (гл.), таму што насенне расліны мае мешкавідны прыдатак, які падобны на мачавы пузыр. Параўн. папярэдняе.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ма́ча ’маленькія рыбкі’ (бых., Мат. АС). Скарочаны варыянт з мале́ча (гл.).
Мача́ ’вадкасць, якая выдзяляецца ныркамі’ (ТСБМ), ’слата, макрэча’ (Нас.). Укр. міч, рус. моча, ст.-рус. моча ’дажджлівае надвор’е’, ц.-слав. моча ’балота’, мочь ’мача’, польск. mocz, в.-луж. moč, чэш., славац. moč, славен. móća ’вільгаць; мача; нягода’, серб.-харв. мо́ча ’макрэча’, ’мокрадзь’, ’вільготнае надвор’е, золь’, ’намочаны кавалак хлеба’, макед., балг. моч ’мача’. Прасл. mokja > moča. Да мокры (гл.). Сюды ж мачавы́ (ТСБМ), мачаві́к ’мачавы пузыр’ (навагр., Сл. ПЗБ), мачаві́на ’прадукт бялковага абмену’ (ТСБМ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ По́сік ’надуты мачавы пузыр свінні, якім гуляюць дзеці, альбо з якога робяць капшукі’ (гродз., Мат. АС.; Бір. Дзярж.; Сцяшк. Сл., Шат., Сл. ПЗБ, Скарбы), драг. посюх ’тс’ (Лучыц-Федарэц, вусн. паведамл.), ’мачавы пузыр’ (Клім.), ’канал ад мачавога пузыра’ (Сержп. Грам.); параўн. таксама рус. сіб. по́сик ’вонкавы мачавод самца’, чэш. posek ’палавы член быка’, славац. pasek ’тое ж у быка, каня, барана’. Аддзеяслоўнае ўтварэнне ад ёлкага (гл.) з прыстаўкай по- і семантыкай выніковасці дзеяння, даслоўна ’вынік акання’ ці ’тое, што пырскае, сікае© Версія Махэка’ (473) аб прасл. *рея‑ькь, роды. да лат. penis ’пеніс, чэлес© грэч. πέος, πόσυη ’тс’, ст.-інд. pasas ’тс’ непрымальная.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)