крэ́сіць
дзеяслоў, пераходны/непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
крэ́шу |
крэ́сім |
| 2-я ас. |
крэ́сіш |
крэ́сіце |
| 3-я ас. |
крэ́сіць |
крэ́сяць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
крэ́сіў |
крэ́сілі |
| ж. |
крэ́сіла |
| н. |
крэ́сіла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
крэ́сь |
крэ́сьце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
крэ́сячы |
Крыніцы:
dzsl2007,
piskunou2012,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
крэ́сіць, крэшу, крэсіш, красіць; незак., што і без дап.
Высякаць агонь крэсівам. [Сцёпка] дастаў капшук, набіў люльку тытунём ды пачаў агонь красіць. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Крэ́сіць ’высякаць агонь крэсівам’ (ТСБМ). Укр. кресати, рус. кресать ’тс’, серб.-харв. крѐсати, славен. krésati ’тс’, польск. krzesać, чэш. křesati, славац. kresať, в.-луж. křesać, н.-луж. tśasaś ’тс’. Прасл. kresati не мае надзейных этымалогій (агляд версій гл. Слаўскі, 3, 227). Заслугоўвае ўвагу думка Атрэмбскага (LP, 1, 137–138) аб кантамінацыі лексем česati ’часаць, скрэбці’ і kremy ’крэмень’. На карысць гэтай гіпотэзы гаворыць магчымасць узнікнення праславянскай figura etymologica *kresati kresem (параўн. бел. красаць красавам) ад *česati kremenem. Для такіх выпадкаў, як вядома, рыфмаванае словаўтварэнне даволі тыповае (параўн. Вуд, IF, 22, 166, Гюнтарт, 13). Іншая этымалогія: kresati да krasa. Тады kresati ognь ’ствараць агонь’. Параўн. лац. creare ’ствараць’. Гл. краса (Трубачоў, Эт. сл., 12, 125).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
красі́ць
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
крашу́ |
крэ́сім |
| 2-я ас. |
крэ́сіш |
крэ́сіце |
| 3-я ас. |
крэ́сіць |
крэ́сяць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
красі́ў |
красі́лі |
| ж. |
красі́ла |
| н. |
красі́ла |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
крэ́сячы |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
Крэ́сіва ’кавалак сталі для высякання агню з крэменю’ (ТСБМ, Янк. II, Мат. АС, Сержп. Пр., Грыг., Маш., Сцяшк.). Да крэсіць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)