крэ́сіць

дзеяслоў, пераходны/непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. крэ́шу крэ́сім
2-я ас. крэ́сіш крэ́сіце
3-я ас. крэ́сіць крэ́сяць
Прошлы час
м. крэ́сіў крэ́сілі
ж. крэ́сіла
н. крэ́сіла
Загадны лад
2-я ас. крэ́сь крэ́сьце
Дзеепрыслоўе
цяп. час крэ́сячы

Крыніцы: dzsl2007, piskunou2012, sbm2012, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

крэ́сіць, крэшу, крэсіш, красіць; незак., што і без дап.

Высякаць агонь крэсівам. [Сцёпка] дастаў капшук, набіў люльку тытунём ды пачаў агонь красіць. Якімовіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

крэ́сіць mit Fuerstein Fuer mchen

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Крэ́сіць ’высякаць агонь крэсівам’ (ТСБМ). Укр. кресати, рус. кресать ’тс’, серб.-харв. крѐсати, славен. krésati ’тс’, польск. krzesać, чэш. křesati, славац. kresať, в.-луж. křesać, н.-луж. tśasaś ’тс’. Прасл. kresati не мае надзейных этымалогій (агляд версій гл. Слаўскі, 3, 227). Заслугоўвае ўвагу думка Атрэмбскага (LP, 1, 137–138) аб кантамінацыі лексем česati ’часаць, скрэбці’ і kremy ’крэмень’. На карысць гэтай гіпотэзы гаворыць магчымасць узнікнення праславянскай figura etymologica *kresati kresem (параўн. бел. красаць красавам) ад *česati kremenem. Для такіх выпадкаў, як вядома, рыфмаванае словаўтварэнне даволі тыповае (параўн. Вуд, IF, 22, 166, Гюнтарт, 13). Іншая этымалогія: kresati да krasa. Тады kresati ognь ’ствараць агонь’. Параўн. лац. creare ’ствараць’. Гл. краса (Трубачоў, Эт. сл., 12, 125).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

красі́ць

дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. крашу́ крэ́сім
2-я ас. крэ́сіш крэ́сіце
3-я ас. крэ́сіць крэ́сяць
Прошлы час
м. красі́ў красі́лі
ж. красі́ла
н. красі́ла
Дзеепрыслоўе
цяп. час крэ́сячы

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

wykrzesywać

незак. выкрэсваць, крэсіць

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

Крэ́сіва ’кавалак сталі для высякання агню з крэменю’ (ТСБМ, Янк. II, Мат. АС, Сержп. Пр., Грыг., Маш., Сцяшк.). Да крэсіць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)