крэ́мень
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
крэ́мень |
крэ́мені |
| Р. |
крэ́меню |
крэ́меняў |
| Д. |
крэ́меню |
крэ́меням |
| В. |
крэ́мень |
крэ́мені |
| Т. |
крэ́менем |
крэ́менямі |
| М. |
крэ́мені |
крэ́менях |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
крэ́мень, -ю, мн. -і, -яў, м.
1. Вельмі цвёрды мінерал, які першапачаткова ўжываўся для высякання агню.
2. перан. Пра чалавека з цвёрдым характарам.
|| прым. крамянёвы, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
крэ́мень, -ню м., прям., перен. креме́нь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
крэ́мень, ‑ю, м.
1. Вельмі цвёрды мінерал, разнавіднасць крэменязёму, які раней выкарыстоўвалі для высякання агню (цяпер скарыстоўваецца ў керамічнай і шкляной прамысловасці). Высякаць агонь з крэменю. □ Пахадзіўшы ля камення, адшукаў ён моцны крэмень і нарэзаў ім узоры, а яны — зіхцяць, як зоры. Дубоўка.
2. перан. Пра чалавека з цвёрдым, стойкім характарам. — Вы ў гэтага хлапчука ні аб чым не пытайцеся. Не скажа. Гэта не хлопец, а крэмень. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Крэ́мень ’цвёрды мінерал, які выкарыстоўвалі для высякання агню’ (ТСБМ, Маш., Яруш.). Укр. кремінь, рус. кремень ’тс’, ст.-слав. кремы, кремене, балг. кремен, макед. кремен, серб.-харв. кре̏мен, славен. krémen ’тс’, польск. krzemień, чэш. křemen, славац. kremeň, в.-луж. křemjeń, н.-луж. kśeḿeń, палаб. kremin ’тс’. Прасл. kremy, kremene. У якасці адпаведніка ў балтыйскіх мовах толькі лат. kręms ’тс’. Да kremъ/kromъ (параўн. кашуб. křem ’крэмень’ і кром 1). Гл. кром 1. Калі зыходнай формай з’яўляецца kremъ, тады трэба пагадзіцца з тымі, хто тлумачыць марфалогію прасл. kremy, kremene як кантамінацыйную: kremъ пад уплывам kamy, kamene (крэмень — цвёрды камень) (Траўтман, 141; Атрэмбскі, LP, 1, 136–138). Параўн. яшчэ Тапароў, K–L, 176–177; Махэк, LF, 72. 75.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кре́мень мин. крэ́мень, -ню м.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ашлакава́ць сов., тех. ошлакова́ть;
а. крэ́мень — ошлакова́ть кре́мень
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
крамянёўка, ‑і, ДМ ‑нёўцы; Р мн. ‑нёвак, ж.
Даўнейшая стрэльба, у якой зарад запальваўся ад удару крэсіва аб крэмень.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ска́лка, -і, ДМ -лцы, мн. -і, -лак, ж.
1. Вельмі цвёрды камень для выкрэсвання агню; крэмень.
2. Тлушчавая кропля на зваранай страве (разм.).
Крупеня тлустая, аж скалкі плаваюць.
|| памянш. ска́лачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж. (да 2 знач.).
|| прым. ска́лачны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)